سوى پروردگارت باز گرد، در حالى كه هم تو از او خشنودى و هم او از تو" به هر حال اين" نفس لوامه" چنان كه گفتيم رستاخيز كوچكى است در درون جان هر انسان كه بعد از انجام يك كار نيك يا بد، بلا فاصله محكمه آن در درون جان تشكيل مى‌گردد و به حساب و كتاب او مى‌رسد.

لذا گاه در برابر يك كار نيك و مهم چنان احساس آرامش درونى مى‌كند، و روح او لبريز از شادى و نشاط مى‌شود، كه لذت و شكوه و زيبايى آن با هيچ بيان و قلمى قابل توصيف نيست.

و به عكس، گاهى به دنبال يك خلاف و جنايت بزرگ چنان گرفتار كابوس وحشتناك، و طوفانى از غم و اندوه مى‌گردد، و از درون مى‌سوزد، كه از زندگى به كلى سير مى‌شود، و حتى گاه براى رهايى از چنگال اين ناراحتى خود را آگاهانه به مقامات قضايى معرفى و به چوبه دار تسليم مى‌كند.

اين دادگاه عجيب درونى شباهت عجيبى به دادگاه رستاخيز دارد:

1- قاضى و شاهد و مجرى حكم در حقيقت در اينجا يكى است همانطور كه در قيامت چنين است: عالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبادِكَ‌ خداوندا تو از اسرار پنهان و آشكار آگاهى و تو در ميان بندگانت قضاوت خواهى كرد" (زمر- آيه 46).

2- اين دادگاه و جدان توصيه و رشوه و پارتى و پرونده‌سازى رائج بشرى را نمى‌پذيرد، همانطور كه در باره دادگاه قيامت نيز مى‌خوانيم:

وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لا يُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا يُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ‌: از آن روز بترسيد كه هيچكس بجاى ديگرى مجازات نمى‌شود، و نه شفاعتى پذيرفته مى‌گردد، و نه فديه و رشوه‌اى، و نه يارى مى‌شوند" (سوره بقره- آيه 48).

3- محكمه و جدان مهمترين و قطورترين پرونده‌ها را در كوتاهترين‌