در اينكه مراد از" نفس لوامه" [1] چيست؟ مفسران تفسيرهاى مختلفى براى آن ذكر كرده‌اند، يك تفسير معروف همان است كه در بالا گفتيم، يعنى" و جدان اخلاقى" كه انسان را به هنگام اعمال خلاف در اين دنيا ملامت مى‌كند، و به جبران و تجديد نظر وا مى‌دارد.

تفسير ديگر اينكه منظور ملامت كردن همه انسانها در قيامت نسبت به خويشتن است، مؤمنان به اين جهت خود را ملامت مى‌كنند كه چرا اعمال صالح كم بجا آورده‌اند؟ و كافران از اين جهت كه چرا راه كفر و شرك و گناه پيموده‌اند؟

ديگر اينكه منظور تنها نفس كافران است كه در قيامت آنها را به خاطر اعمال سوءشان بسيار ملامت و سرزنش مى‌كند.

ولى مناسب با آيه قبل و بعد همان تفسير اول است آرى اين دادگاه و جدان آن قدر عظمت و احترام دارد كه خداوند به آن سوگند ياد مى‌كند، و آن را بزرگ مى‌شمرد، و به راستى بزرگ است، چرا كه يكى از عوامل مهم نجات انسان محسوب مى‌شود، به شرط آنكه و جدان بيدار باشد و بر اثر كثرت گناه ضعيف و ناتوان نگردد.

اين نكته نيز قابل توجه است كه به دنبال اين دو سوگند پر اهميت و پر معنى بيان نشده است كه براى چه چيز سوگند ياد شده؟ و به اصطلاح" مقسم له" محذوف است، اين به خاطر آن است كه از سياق آيات بعد مطلب روشن است، بنا بر اين، آيات فوق چنين معنى مى‌دهد" سوگند به روز قيامت، و نفس لوامه كه همه شما در قيامت برانگيخته مى‌شويد و به سزاى اعمالتان مى‌رسيد" [2]

[1]" لوامة" صيغه مبالغه است و به معنى" بسيار ملامت كننده" مى‌باشد.

[2] در تقدير" لتبعثن يوم القيامة" يا" انكم تبعثون" مى‌باشد.