روشن است كه ذكر بيمارى، و مسافرتهاى ضرورى، و جهاد فى سبيل اللَّه، به عنوان سه مثال براى عذرهاى موجه است، ولى منحصر به اينها نيست، منظور اين است چون خداوند مى‌داند شما گرفتار مشكلات مختلف زندگى در روز خواهيد شد، و اين مانع تداوم آن برنامه سنگين است، به شما تخفيف داده است.

اكنون اين سؤال مطرح مى‌شود كه آيا اين حكم آنچه را كه در آغاز سوره آمده است نسخ مى‌كند؟ يا به صورت استثنايى براى آن است؟ ظاهر آيات نسخ حكم سابق مى‌باشد، در حقيقت لازم بود اين برنامه مدتى اجرا بشود و اجرا شد، و منظور از اين حكم كه جنبه موقت و فوق العاده داشت حاصل گرديد، و بعد از پايان اين مدت به صورت خفيف‌ترى باقى ماند، زيرا ظاهر آيه اين است كه به خاطر وجود معذورين اين حكم در باره همه تخفيف داده شده، نه فقط در باره گروه معذوران، و به اين ترتيب نمى‌تواند استثنا باشد بلكه بايد نسخ باشد (دقت كنيد) در اينجا سؤال ديگرى پيش مى‌آيد كه: آيا تلاوت مقدار ممكن از قرآن كه در اين آيه دو بار به آن امر شده، واجب است، يا جنبه مستحبّ دارد؟

بعضى گفته‌اند: مسلما مستحبّ است، و بعضى احتمال وجوب داده‌اند، چرا كه تلاوت قرآن موجب آگاهى بر دلائل توحيد، و ارسال رسل، و اعجاز اين كتاب آسمانى، و فراگيرى ساير واجبات دين مى‌گردد، بنا بر اين تلاوت قرآن مقدمه واجب است و واجب مى‌باشد.

ولى بايد توجه داشت كه در اين صورت لازم نيست قرآن را شبانه بخوانند، و يا در اثناء نماز شب، بلكه بر هر مكلفى واجب است كه به مقدار لازم براى تعليم و تربيت، و آگاهى بر اصول و فروع اسلام، و همچنين حفظ قرآن و رساندن آن به نسلهاى آينده تلاوت كند بدون اينكه وقت و زمان خاصى در آن‌