در پايان اين بحث اشاره‌اى به تمام هشدارها و انذارهاى گذشته كرده، مى‌فرمايد:" آنچه گفته شد تذكر و يادآورى است" (إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ).

شما در انتخاب راه آزاد هستيد،" و هر كس بخواهد هدايت شود و طالب سعادت ابدى باشد راهى به سوى پروردگارش بر مى‌گزيند" (فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى‌ رَبِّهِ سَبِيلًا).

اگر پيمودن اين راه از طريق اجبار و اكراه صورت گيرد، نه افتخارى است، نه فضيلتى، فضيلت آن است كه انسان با اراده و اختيار خود اين راه را انتخاب كرده، و بپويد.

خلاصه اينكه خداوند راه و چاه را نشان داده، و ديده بينا، و آفتاب روشنى بخش را در اختيار گذارده، و مردم را مخير ساخته تا در اطاعت فرمانش با اراده و تصميم وارد عمل شوند.

در اينكه جمله" إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ" (اينها تذكر و يادآورى است" اشاره به چيست؟ احتمالات متعددى از سوى مفسران داده شده است: گاه گفته‌اند اشاره به مواعظى است كه در آيات قبل آمد، و گاه گفته شده اشاره به تمام سوره است، و يا اشاره به تمام قرآن مجيد.

بعضى نيز گفته‌اند ممكن است اشاره به دستور نماز و عبادت شبانه باشد كه در آيات نخستين سوره آمده بود و مخاطب در آن پيامبر ص بود، اين جمله مى‌خواهد آن را تعميم و گسترش به ساير مسلمانان دهد، بنا بر اين منظور از" سبيل" (راه) در جمله بعد نيز نماز شب است كه از جمله راههاى مهم به سوى پروردگار است همانگونه كه در آيه 26 سوره دهر بعد از دستور عبادت شبانه (وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا) با فاصله مختصرى مى‌فرمايد إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى‌ رَبِّهِ سَبِيلًا" كه عينا همان آيه مورد بحث است‌ [1]

[1] تفسير" الميزان" جلد 20 صفحه 147.