و معرفت جدا و برتر، و به حالت انقطاع الى اللَّه رسيده بود.

به هر حال" تبتل" آن است كه انسان با تمام قلبش متوجه به خدا گردد، و از ما سوى اللَّه منقطع شود، و اعمالش را فقط به خاطر او بجا آورد و غرق در اخلاص گردد.

و اگر در روايت از پيغمبر گرامى اسلام ص نقل شده:

لا رهبانية، و لا تبتل فى الاسلام‌

" در اسلام نه رهبانيت است و نه تبتل" [1] اشاره به اين است كه ترك دنيا به آن معنى كه در ميان راهبان مسيحى معمول است در اسلام وجود ندارد آنها براى ترك دنيا هم ازدواج را ترك مى‌كنند، و هم هر گونه فعاليت اجتماعى را، اما يك مسلمان واقعى در عين اينكه در قلب اجتماع زندگى مى‌كند تمام توجهش به خدا است.

در بعضى از روايات، از ائمه معصومين نقل شده كه" تبتل" به معنى بلند كردن دست در نماز است‌ [2] ولى روشن است كه اين در حقيقت بيان يكى از مظاهر اخلاص و انقطاع الى اللَّه مى‌باشد.

به هر حال آن ياد پروردگار و اين اخلاص سرمايه عظيم مردان خدا در برنامه سنگين هدايت خلق است.

در اينجا بعد از مرحله" ذكر اللَّه" و" اخلاص" مرحله توكل و واگذارى‌

[1]" مفردات" و" مجمع البحرين" ماده" بتل".

[2]" نور الثقلين" جلد 5 صفحه 450 حديث 27.