آنها ظاهرا شهادتين را بر زبان، جارى مى‌كردند و در سلك اهل ايمان بودند، اما امتحان براى اين بود كه اطمينان حاصل شود كه اين ظاهر با باطن هماهنگ است.

اما نحوه اين امتحان چنان كه گفتيم به اين ترتيب بود كه آنها را سوگند به خدا مى‌دادند كه مهاجرتشان جز براى قبول اسلام نبوده، و آنها بايد سوگند ياد كنند كه به خاطر دشمنى با همسر و يا علاقه به مرد ديگرى، يا علاقه به سرزمين مدينه و مانند آن هجرت ننموده‌اند.

اين احتمال نيز وجود دارد كه آيه دوازدهم همين سوره تفسيرى باشد بر كيفيت امتحان زنان مهاجر كه (طبق آن بايد) با پيغمبر اسلام ص بيعت كنند كه راه شرك نپويند، و گرد سرقت و اعمال منافى عفت، و كشتن فرزندان، و مانند آن نروند، و سر تا پا تسليم فرمان رسول خدا ص باشند.

البته ممكن است كسانى در آن سوگند و اين بيعت نيز خلاف بگويند اما مقيد بودن بسيارى از مردم حتى مشركان در آن زمان به مساله بيعت و سوگند به خدا سبب مى‌شد كه افراد كمتر دروغ بگويند، و به اين ترتيب امتحان مزبور، گرچه هميشه دليل قاطعى بر ايمان واقعى آنها نبود اما غالبا مى‌توانست بيانگر اين واقعيت باشد.

لذا در جمله بعد مى‌افزايد:" خداوند از درون دل آنها و ايمانشان آگاهتر است" (اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمانِهِنَ‌).

2- در دستور بعد مى‌فرمايد:" هر گاه از عهده اين امتحان برآمدند و آنها را مؤمن واقعى دانستيد، آنها را به سوى كفار بازنگردانيد" (فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِناتٍ فَلا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ).

درست است كه يكى از مواد تحميلى پيمان حديبيه اين بود كه افرادى را كه به عنوان مسلمان از مكه به مدينه هجرت مى‌كنند به مكه بازگردانند،