تفسير: سرآغاز نعمتهاى الهى‌

از آنجا كه اين سوره- همان گونه كه گفتيم- بيانگر انواع نعمتها و مواهب بزرگ الهى است با نام مقدس" رحمن" كه رمزى از رحمت واسعه او است آغاز مى‌شود، چرا كه اگر صفت" رحمانيت" او نبود اينچنين خوان نعمت را براى دوست و دشمن نمى‌گستراند.

لذا مى‌فرمايد" خداوند رحمن" (الرَّحْمنُ‌) [1]

و به اين ترتيب نخستين و مهمترين نعمت را همان" تعليم قرآن" بيان مى‌كند، چه تعبير جالب و پرمحتوايى؟ چرا كه اگر درست بينديشيم اين قرآن مجيد سرچشمه همه مواهب، و وسيله وصول به هر نعمت، و بهره‌گيرى از تمام نعمتهاى معنوى و مادى است، و جالب اينكه بيان نعمت" تعليم قرآن" را حتى قبل از مساله" خلقت انسان" و" تعليم بيان" ذكر كرده، در حالى كه از نظر ترتيب طبيعى بايد نخست اشاره به مساله آفرينش انسان، و بعد نعمت تعليم بيان، و سپس نعمت تعليم قرآن شود، اما عظمت قرآن ايجاب كرده كه بر خلاف اين ترتيب طبيعى نخست از آن سخن گويد.

اين آيه در ضمن پاسخى است به مشركان عرب كه وقتى پيامبر ص نام" رحمن" بيان كرد و آنها را دعوت به سجده براى خداوند رحمن نمود آنها به‌

[1]" الرحمن" مبتداست، و" علم القران" خبر آن، و" خلق الانسان" خبر بعد از خبر است، در تركيب اين جمله احتمالات ديگرى نيز داده شده كه چون قابل ملاحظه نبود از ذكر آن خوددارى شد.