معروف در ميان مفسران اين است كه" حق اليقين" از قبيل اضافه بيانيه
است يعنى آنچه در باره اين سه گروه از مقربان و اصحاب اليمين و تكذيب كنندگان گفته
شد عين واقعيت و حق و يقين است.
اين احتمال نيز وجود دارد كه چون يقين داراى مراتبى است، مرحله عالى آن حق
اليقين است، يعنى يقين واقعى كامل و خالى از هر گونه شك و شبه و ريب [1] ضمنا از آنچه
گفتيم معلوم شد" هذا" در اين آيه اشاره به احوال گروههاى سهگانهاى
است كه قبلا ذكر شده، بعضى نيز احتمال دادهاند كه به تمام محتواى سوره واقعه يا
تمام قرآن اشاره باشد، اما تفسير اول مناسبتر است.
اين نكته نيز قابل توجه است كه تعبير به" فسبح"" پس تسبيح
كن" (با فاء تفريع) اشاره به اين حقيقت است كه آنچه در باره اين گروههاى
سهگانه گفته شد عين عدالت است، و بنا بر اين خداوندت را از هر گونه ظلم و
بىعدالتى پاك و منزه بشمار، و يا اينكه اگر مىخواهى به سرنوشت گروه سوم گرفتار
نشوى او را از هر گونه شرك و بيعدالتى كه لازمه انكار قيامت است پاك و منزه بدان.
بسيارى از مفسران در ذيل آخرين آيه نقل كردهاند كه پس از نزول آن پيامبر
فرمود: اجعلوها فى ركوعكم:" آن را در ركوع خود قرار دهيد" (سبحان ربى
العظيم بگوئيد) و هنگامى كه سَبِّحِ
اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى نازل شد فرمود:
اجعلوها فى سجودكم" آن را در سجده قرار دهيد" (سبحان ربى الاعلى بگوئيد) [2]
[1] مطابق اين تفسير اضافه"
حق" به" يقين" براى اختصاص و تقييد است، بعضى نيز آن را از قبيل
اضافه موصوف به صفت دانستهاند و گفتهاند به معنى" اليقين الحق" است.
[2] تفسير ابو الفتوح رازى، روح
المعانى، روح البيان، قرطبى، در المنثور و تفسير مراغى ذيل آيه مورد بحث.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 23 صفحه : 286