در دو رنج، و رسيدن به اين همه مواهب، خود نيز لذتى است، درست همانطور كه انسان هنگامى كه از سفر خطرناكى باز مى‌گردد و در محيط امن و امان مى‌نشيند با همسران خود وضع گذشته را گفتگو كرده و از نجاتشان اظهار خوشحالى مى‌كنند.

اين كلمه در اصل از ماده" شفق" گرفته شده كه همان روشنى آميخته با تاريكى است.

اكنون بايد ديد آنها در دنيا از چه چيز بيم داشتند و نسبت به چه چيز توجه و عنايت؟

در اينجا سه احتمال وجود دارد كه ما همه را در تفسير آيه جمع كرديم، زيرا منافاتى در ميان آنها نيست (ترس از خداوند و توجه به نجات خويشتن- ترس از انحراف خانواده و توجه به امر تربيت آنها- و ترس از دشمنان و توجه به حفظ خويش در برابر آنان) هر چند با توجه به آيات بعد مخصوصا جمله" فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْنا وَ وَقانا عَذابَ السَّمُومِ‌"" خداوند بر ما منت گذارد و از عذاب كشنده حفظ كرد" معنى اول مناسبتر به نظر مى‌رسد.