و نيز" خداوند آنها را از رحمت خود دور ساخته" (وَ لَعَنَهُمْ‌).

و بالآخره" جهنم را براى آنها از هم اكنون فراهم ساخته، و چه بد سرانجامى است" (وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصِيراً) [1] جالب توجه اين كه در صحنه" حديبيه" غالبا مردان مسلمان بودند، و در نقطه مقابل نيز مردان منافق و مشرك، ولى در آيات فوق قرآن زنان و مردان را در آن فوز عظيم، و اين عذاب اليم، مشترك شمرده، اين بخاطر آن است كه مردان با ايمان كه در ميدان نبرد حاضر مى‌شوند بدون پشتيبانى زنان با ايمان، و مردان منافق بدون همكارى زنان منافق، به اهداف خود نائل نمى‌شوند.

اصولا اسلام دين مردان نيست كه شخصيت زنان را ناديده بگيرد، و لذا در هر مورد كه عدم ذكر نام زنان مفهوم انحصارى به كلام مى‌دهد آنها را صريحا مطرح مى‌كند، تا معلوم شود اسلام متعلق به همه انسانها است.

اين سخن يك بار در ذيل مقامات و مواهب اهل ايمان آمد، و يك بار هم در اينجا در ذيل مجازات منافقان و مشركان، تا روشن شود خداوندى كه تمام جنود آسمان و زمين تحت فرمانش قرار دارند هم قدرت بر آن دارد هم توانايى بر اين، هر گاه درياى رحمتش موج زند شايستگان را هر جا باشند شامل مى‌شود، و هر گاه آتش قهر و غضبش زبانه كشد مجرمى را قدرت فرار از آن نيست.

قابل توجه اينكه به هنگام ذكر مؤمنان، خداوند توصيف به" علم و حكمت" شده كه مناسب مقام رحمت است، ولى در مورد منافق و مشركان توصيف به" قدرت‌

[1]" مصير" به معنى حالات مختلفى است كه انسان به يكى بعد از ديگرى مى‌رسد.