نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 22 صفحه : 155
بدون تحقيق به گروهى از روى نادانى آسيب برسانيد، و از كرده خود پشيمان شويد"!
(أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ
فَتُصْبِحُوا عَلى ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ).
همانگونه كه اگر پيامبر ص به گفته" وليد بن عقبه" عمل مىفرمود و با
طايفه" بنى المصطلق" به عنوان يك قوم مرتد پيكار مىكرد فاجعه و مصيبت
دردناكى به بار مىآمد.
از لحن آيه بعد چنين استفاده مىشود كه جمعى اصرار بر اين پيكار داشتند قرآن
مىگويد: اين كار شايسته شما نيست، اين عين جهالت و نادانى است و سرانجامش ندامت و
پشيمانى خواهد بود.
جمعى از علماى علم اصول براى حجيت خبر واحد به اين آيه استدلال كردهاند، چرا
كه آيه مىگويد: تحقيق و تبين در خبر" فاسق" لازم است، و مفهوم آن اين
است كه اگر شخص" عادل" خبرى دهد بدون تحقيق مىتوان پذيرفت.
ولى به اين استدلال اشكالات فراوانى كردهاند كه از همه مهمتر دو ايراد است،
بقيه اهميت چندانى ندارد:
نخست اينكه استدلال فوق متوقف بر قبول" حجيت مفهوم وصف" است در حالى
كه معروف اين است كه مفهوم وصف حجت نيست [1] ديگر اينكه علتى كه در ذيل آيه آمده است آن چنان گسترده
است كه خبر" عادل" و" فاسق" هر دو را شامل مىشود، زيرا عمل
به خبر ظنى هر چه باشد احتمال پشيمانى و ندامت دارد.
و اما اين هر دو اشكال قابل حل است، زيرا مفهوم وصف و هر قيد ديگر
[1] بعضى گمان كردهاند كه اينجا از
قبيل مفهوم شرط است، و مفهوم شرط حجت است، در حالى كه ارتباطى با مفهوم شرط ندارد،
بعلاوه جمله شرطيه در اينجا براى بيان موضوع است، و مىدانيم در اين گونه
موارد" جمله شرطيه" نيز داراى مفهوم نيست (دقت كنيد).
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 22 صفحه : 155