پستهاى حساس ديگر به بردگان يا بردگان آزاد شده سپرده شد.

بسيارى از ياران بزرگ پيامبر ص بردگان بودند و يا بردگان آزاد شده، و در حقيقت بسيارى از آنها به صورت معاون براى بزرگان اسلام انجام وظيفه مى‌كردند.

سلمان و بلال و عمار ياسر و قنبر را در اين گروه مى‌توان نام برد، بعد از غزوه بنى المصطلق پيامبر ص با يكى از كنيزان آزاد شده اين قبيله ازدواج كرد و همين امر بهانه‌اى آزادى تمام اسراى قبيله شد.

ماده چهارم- رفتار انسانى با بردگان‌

در اسلام دستورات زيادى در باره رفق و مدارا با بردگان وارد شده تا آنجا كه آنها را در زندگى صاحبان خود شريك و سهيم كرده است.

پيغمبر اسلام ص مى‌فرمود: كسى كه برادرش زير دست او است بايد، از آنچه مى‌خورد به او بخوراند و از آنچه مى‌پوشد به او بپوشاند، و زيادتر از توانايى به او تكليف نكند [1] على ع به غلام خود" قنبر" مى‌فرمود:" من از خداى خود شرم دارم كه لباسى بهتر از تو بپوشم، زيرا رسول خدا ص مى‌فرمود: از آنچه خودتان مى‌پوشيد بر آنها بپوشانيد و از آنچه خود مى‌خوريد به آنها غذا دهيد" [2] امام صادق ع مى‌فرمايد:" هنگامى كه پدرم به غلامى دستور انجام كارى مى‌داد ملاحظه مى‌كرد اگر كار سنگينى بود بسم اللَّه مى‌گفت و خودش وارد عمل مى‌شد و به آنها كمك مى‌كرد" [3] خوشرفتارى اسلام نسبت به بردگان در اين دوران انتقالى به اندازه‌اى‌

[1]" بحار الانوار" جلد 74 صفحه 141 (حديث 11).

[2]" بحار الانوار" جلد 74 صفحه 144 (حديث 19).

[3] همان مدرك صفحه 142 (حديث 13).