نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 21 صفحه : 340
تكيه مىكنند، و در دوزخ نيز با همانها محشور خواهند بود.
***
در آخرين آيه مورد بحث، نخست به تفاوت درجات و مراتب هر يك از اين دو گروه
اشاره كرده، مىگويد:" براى هر كدام از آنها درجاتى است بر طبق اعمالى كه
انجام دادهاند" (وَ لِكُلٍّ دَرَجاتٌ
مِمَّا عَمِلُوا) [1] چنان نيست كه بهشتيان يا دوزخيان همه در يك درجه باشند،
بلكه آنها نيز به تفاوت اعمالشان، و به تناسب خلوص نيت و ميزان معرفتشان، مقامات
متفاوتى دارند، و اصل عدالت، دقيقا در اينجا حاكم است.
" درجات" جمع" درجه" معمولا به پلههايى گفته مىشود كه
از آن به سمت بالا مىروند و" دركات" جمع" درك" (بر وزن مرگ)
به پلههايى گفته مىشود، كه از آن به طرف پائين حركت مىكنند، لذا در مورد بهشت،
درجات، و در مورد دوزخ دركات گفته مىشود، ولى در آيه مورد بحث كه هر دو با هم ذكر
شده با توجه به اهميت مقام بهشتيان هر دو به عنوان" درجات" آمده و به
اصطلاح از باب" تغليب" است [2] سپس مىافزايد:" هدف اين است كه خداوند اعمال آنها را
بىكم و كاست به آنان تحويل دهد" (وَ
لِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمالَهُمْ).
اين تعبير اشاره ديگرى است به مساله" تجسم اعمال" كه در آنجا اعمال
آدمى با او خواهد بود، اعمال نيكش مايه رحمت، و آرامش او است، و اعمال
[1]" من" در" مما
عملوا" به اصطلاح" نشويه" است و يا به معنى تعليل (من اجل ما
عملوا).
[2]" درك" (با سكون وسط)
و" درك" (با فتحه) هر دو به معنى پائينترين عمق نيز آمده، و گاه"
درك" (با فتحه) به معنى خسارت و" درك" با سكون به معنى فهميدن و
ادراك چيزى (به تناسب رسيدن به عمق و حقيقت آن) نيز اطلاق شده است.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 21 صفحه : 340