" هنگامى كه ما به انسان رحمتى از ناحيه خود مى‌چشانيم حالت غرور و غفلت به او دست مى‌دهد، و از ياد خدا غافل مى‌گردد" (وَ إِنَّا إِذا أَذَقْنَا الْإِنْسانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِها).

" و هنگامى كه بلائى به خاطر اعمالى كه انجام داده دامانش را بگيرد انسان به كفران مى‌پردازد" (وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَإِنَّ الْإِنْسانَ كَفُورٌ).

نه نعمتهاى الهى از طريق انگيزه شكر منعم او را بيدار و به شكرگزارى و معرفت و اطاعت او وامى‌دارد، نه مجازاتهايى كه به خاطر گناهان دامنگيرش مى‌شود او را از خواب غفلت بيدار مى‌كند، و نه دعوت پيامبر ص در او اثر مى‌گذارد.

اسباب هدايت از نظر" تشريع" دعوت رسولان خدا، و از نظر" تكوين" گاه نعمت و گاه مصيبت است، اما در اين كوردلان بيخبر هيچ يك از اين امور مؤثر نمى‌افتد، مقصر آنها هستند تو نيستى، تو وظيفه ابلاغ را انجام داده‌اى.

تعبير" اذا اذقنا" (هنگامى كه بچشانيم) در آيه فوق در مورد رحمت پروردگار و در بعضى از آيات ديگر قرآن در مورد عذاب الهى، ممكن است اشاره به اين باشد كه نعمتها و مصائب اين دنيا هر چه باشد در مقابل نعمتها و مصائب آخرت چيز اندكى است، و يا اينكه اين افراد كم‌ظرفيت با مختصر نعمتى مست و مغرور، و با مختصر مصيبتى مايوس و كفور مى‌شوند.

اين نكته نيز قابل توجه است كه نعمت را به خودش نسبت مى‌دهد چرا كه مقتضاى رحمت او است، و مصائب و بلاها را به آنها، چرا كه نتيجه اعمال خودشان است.

اين نكته را نيز قبلا گفته‌ايم كه تعبير به" انسان" در اين گونه آيات اشاره به طبيعت" انسان تربيت نايافته" است كه فكرى كوتاه و روحى ضعيف و كوچك‌