شده است ولى به اعتقاد بعضى از مفسران بزرگ در حجة الوداع نازل گشته‌ [1] در حالى كه بعضى گفته‌اند كه جمله" فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ‌" ناظر به جريان حديبيه است كه در سال ششم هجرت واقع شد و مسلمانان از زيارت خانه خدا ممنوع شدند [2] در اين آيه، احكام زيادى بيان شده است:

1- در ابتدا، يك دستور كلى براى انجام فريضه حج و عمره به طور كامل و براى اطاعت فرمان خدا داده، مى‌فرمايد:" حج و عمره را براى خدا به اتمام برسانيد" (وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ‌).

در واقع قبل از هر چيز به سراغ انگيزه‌هاى اين دو عبادت رفته و توصيه مى‌كند كه جز انگيزه الهى و قصد تقرب به ذات پاك او، چيز ديگرى در كار نبايد باشد، و عمل نيز به مقتضاى" وَ أَتِمُّوا" از هر نظر كامل و جامع باشد.

2- سپس به سراغ كسانى مى‌رود كه بعد از بستن احرام به خاطر وجود مانعى، مانند بيمارى شديد و ترس از دشمن، موفق به انجام اعمال حج عمره نباشند، مى‌فرمايد:" اگر محصور شديد (و موانعى به شما اجازه نداد كه پس از احرام بستن وارد مكه شويد) آنچه از قربانى فراهم شود ذبح كنيد و از احرام خارج شويد (فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ‌) [3] به هر حال افرادى كه گرفتار مى‌شوند، و توانايى انجام مراسم حج و عمره را پيدا نمى‌كنند، مى‌توانند با استفاده از اين مساله، از احرام خارج شده و به حال‌

[1] الميزان، جلد 2، صفحه 75 (ذيل آيه مورد بحث).

[2] تفسير فى ضلال القرآن، جلد 1 صفحه 277.

[3] در تركيب آيه دو احتمال داده شده است، نخست اينكه" ما" در ما استيسر مبتدا است، و خبر آن" عليكم" محذوف است، و در تقدير چنين است: فعليكم ما استيسر من الهدى، احتمال ديگر اينكه" ما" مفعول براى فعل مقدرى است و در تقدير چنين است: فاهدوا ما استيسر من الهدى.