نكته‌ها:

1- چگونه جهاد ناخوشايند است؟

در اينجا ممكن است اين سؤال مطرح شود كه چگونه اين مساله با فطرى بودن اصول احكام الهى سازگار است، اگر جهاد يا امور ديگرى همانند آن، فطرى است چگونه ممكن است براى طبع انسان ناخوشايند بوده باشد.

در پاسخ اين سؤال بايد به اين نكته توجه داشت كه مسايل فطرى هنگامى در انسان تجلى مى‌كند كه با شناخت، توأم باشد، مثلا انسان فطرتا طالب سود و مخالف زيان است و اين در صورتى است كه مصداق سود و زيان را بشناسد ولى اگر در تشخيص آن گرفتار اشتباه شد و موضوع سودمندى را زيان‌آور پنداشت، مسلما بر اثر اين اشتباه، فطرت او گمراه خواهد شد و از آن امر مفيد بيزار مى‌شود، عكس اين مساله نيز صادق است.

در مورد جهاد افراد سطحى كه تنها ضرب و جرح و مشكلات جهاد را مى‌نگرند ممكن است آن را ناخوش داشته باشند، ولى افراد دورنگر كه مى‌دانند شرف و عظمت و افتخار و آزادى انسان در ايثار و جهاد است يقينا با آغوش باز از آن استقبال مى‌كنند، همان گونه كه افراد ناآگاه از داروهاى تلخ و بد طعم بر اثر سطحى‌نگرى متنفرند، اما هنگامى كه بينديشند كه سلامت و نجات آنها در آن است، آن را به جان و دل پذيرا مى‌شوند.

2- يك قانون كلى‌

آنچه در آيه بالا آمده، منحصر به مساله جهاد و جنگ با دشمنان نيست، بلكه از روى يك قانون كلى و عمومى پرده بر مى‌دارد، و تمام مرارتها و سختيهاى اطاعت فرمان خدا را براى انسان سهل و گوارا مى‌سازد، زيرا به مقتضاى" وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‌" مى‌داند كه خداوند آگاه از همه چيز و رحمان و رحيم نسبت به بندگانش در هر يك از دستوراتش، مصالحى ديده است كه مايه نجات و سعادت بندگان است، و به اين ترتيب بندگان مؤمن همه اين دستورات را مانند داروهاى شفابخش مى‌نگرند و با جان و دل آن را پذيرا مى‌باشند.