كرده‌اند بسيار بعيد به نظر مى‌رسد.

به هر حال آيه فوق به يكى از سنن الهى كه در همه اقوام جارى بوده است اشاره مى‌كند و به مؤمنان در همه قرون و اعصار هشدار مى‌دهد كه براى پيروزى و موفقيت و نايل شدن به مواهب بهشتى، بايد به استقبال مشكلات بروند و فداكارى كنند و در حقيقت، اين مشكلات آزمونى است كه مؤمنان را پرورش مى‌دهد و صاحبان ايمان راستين را از متظاهران به ايمان، آشكار مى‌سازد.

تعبير به" الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ‌" (كسانى كه پيش از شما بودند) به مسلمانان مى‌گويد: اين تنها شما نيستيد كه گرفتار انواع مشكلات از سوى دشمنان در تنگناهاى زندگى شده‌ايد، بلكه اقوام پيشين نيز، گرفتار همين مشكلات و شدائد بوده‌اند تا آنجا كه گاهى كارد به استخوانشان مى‌رسيد و فرياد استغاثه آنها بلند مى‌شد.

اصولا رمز تكامل و ترقى انسانها همين است، افراد و امتها بايد در كوره‌هاى سخت حوادث قرار بگيرند، و همچون فولاد آبديده شوند، استعدادهاى درونى آنها شكوفا گردد، و ايمانشان به خدا قويتر شود ضمنا افراد لايق و مقاوم و با ايمان، از افراد نالايق شناخته شوند و صفوفشان از هم جدا گردد، اين سخن را با حديثى از پيامبر اكرم ص پايان مى‌دهيم.

" خباب بن ارت" كه از مجاهدان راستين صدر اسلام بود مى‌گويد: خدمت پيامبر ص از آزار مشركان شكايت كردم فرمود: امتهايى كه پيش از شما بودند با انواع بلاها شكنجه مى‌شدند، ولى اين امر هرگز آنها را از دينشان منصرف نمى‌كرد تا آنجا كه اره بر سر بعضى از آنها مى‌گذاردند و آنها را به دو پاره تقسيم مى‌كردند ... به خدا سوگند كه برنامه دين خدا كامل مى‌شود و به پيروزى مى‌رسد تا آنجا كه يك نفر سوار، فاصله ميان صنعاء و حضرموت (و بيابانهاى مخوف عربستان را) طى مى‌كند، و از هيچ چيز جز خدا نمى‌ترسد ... ولى شما عجله مى‌كنيد [1]

[1] الدر المنثور، جلد 1 صفحه 243 و تفسير كبير جلد 6 صفحه 20.