نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 19 صفحه : 338
" فرمود اى ابليس! چه چيز مانع تو از سجده كردن بر مخلوقى كه با دو دست
خود آفريدم گرديد"؟! (قالَ يا
إِبْلِيسُ ما مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِيَدَيَ).
بديهى است تعبير به" يدى" (دو دست) به معنى دستهاى حسى نيست كه او
از هر گونه جسم و جسمانيت پاك و منزه است، بلكه دست در اينجا كنايه از قدرت است،
چرا كه انسان معمولا قدرت خود را با دست اعمال مىكند، لذا در تعبيرات روزمره اين
كلمه در معنى قدرت، فراوان به كار مىرود، گفته مىشود فلان كشور در دست فلان گروه
است، يا فلان معبد و ساختمان بزرگ به دست فلان كس ساخته شده، گاه گفته مىشود دست
من كوتاه است يا دست تو پر است.
دست در هيچكدام از اين استعمالات به معنى عضو مخصوص نيست، بلكه تمام اينها
كنايه از قدرت و سلطه است.
و از آنجا كه انسان كارهاى مهم را با دو دست انجام مىدهد، و به كار گرفتن دو
دست نشانه نهايت توجه و علاقه انسان به چيزى است، ذكر اين تعبير در آيه فوق كنايه
از عنايت مخصوص پروردگار و اعمال قدرت مطلقهاش در آفرينش انسان است.
سپس مىافزايد:" آيا تكبر ورزيدى، يا بالاتر از آن بودى كه فرمان سجود به
تو داده شود"؟! (أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ
كُنْتَ مِنَ الْعالِينَ).
بدون شك احدى نمىتواند ادعا كند كه قدر و منزلتش ما فوق اين است كه براى خدا
سجده كند (يا براى آدم به فرمان خدا) بنا بر اين تنها راهى كه باقى مىماند همان
احتمال دوم يعنى تكبر است.
بعضى از مفسران" عالين" را در اينجا به معنى كسانى مىدانند كه
هميشه در راه كبر و غرور گام بر مىدارند و بنا بر اين معنى جمله چنين
مىشود:" آيا تو هم اكنون تكبر كرده يا همواره چنين بودهاى"؟! ولى معنى
اول مناسبتر به نظر مىرسد.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 19 صفحه : 338