تفسير: آنها كه هرگز حق را پذيرا نمى‌شوند

اين آيات هم چنان مساله رستاخيز و مخالفت منكران لجوج را تعقيب مى‌كند و به دنبال بحث گذشته از قدرت خداوند و خالق آسمان و زمين بر همه چيز مى‌فرمايد" از آنها بپرس آيا آفرينش و معاد آنها سختتر است يا آفرينش فرشتگان و آسمانها و زمين"؟! (فَاسْتَفْتِهِمْ أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنا).

آرى" ما آنها را از موضوع ساده‌اى از گل چسبنده آفريده‌ايم"! (إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طِينٍ لازِبٍ‌).

گويا مشركان كه منكر معاد بودند بعد از شنيدن آيات گذشته در مورد آفرينش آسمان و زمين و فرشتگان اظهار داشتند، آفرينش ما از آن مهمتر است.

قرآن در پاسخ آنها مى‌گويد: آفرينش انسانها در مقابل آفرينش زمين و آسمان پهناور و فرشتگانى كه در اين عوالم هستند چيز مهمى نيست، چرا كه مبدء آفرينش انسان يك مشت خاك چسبنده بيش نبوده است.

" استفتهم" از ماده" استفتاء" در اصل به معنى مطالبه اخبار جديد است، و اينكه به نوجوان" فتى" گفته مى‌شود نيز به خاطر تازگى جسم و روح او است‌ [1] اين تعبير اشاره به اين است كه اگر به راستى آنها آفرينش خود را مهمتر و محكمتر از آفرينش آسمان و فرشتگان مى‌دانند مطلب جديد و بى‌سابقه‌اى مى‌گويند.

واژه" لازب" به گفته بعضى در اصل" لازم" بوده كه" ميم" آن تبديل به" ب" شده است و اكنون به همين صورت استعمال مى‌شود، و در هر حال به معنى گل‌هايى است كه ملازم يكديگر يعنى چسبنده‌اند زيرا مبدأ آفرينش انسان نخست‌

[1]" روح المعانى" ذيل آيه مورد بحث.