3- چگونه خواب ابراهيم مى‌توانست حجت باشد؟

در مورد" خواب" و" خواب ديدن" سخن بسيار است كه ما شرح مبسوطى از آن را در تفسير سوره يوسف ذيل آيه 4 آورديم‌ [1] آنچه در اينجا لازم است به آن توجه شود اين است كه چگونه ابراهيم خواب را حجت دانست و آن را معيار عمل خود قرار داد؟ در پاسخ اين سؤال گاه گفته مى‌شود كه خوابهاى انبياء هرگز خواب شيطانى، يا مولود فعاليت قوه واهمه نيست بلكه گوشه‌اى از برنامه نبوت و وحى آنها است.

و به تعبير ديگر ارتباط انبياء با مصدر وحى گاهى به صورت القاء به قلب است.

و گاه از طريق ديدن فرشته وحى.

و گاه از راه شنيدن امواج صوتى كه به فرمان خدا ايجاد شده.

و گاه از طريق خواب است.

و به اين ترتيب در خوابهاى آنها هيچگونه خطا و اشتباهى رخ نمى‌دهد، و آنچه در خواب مى‌بينند درست همانند چيزى است كه در بيدارى مى‌بينند.

و گاه گفته مى‌شود كه ابراهيم ع در حال بيدارى از طريق وحى آگاهى يافت كه بايد به خوابى كه در زمينه" ذبح" مى‌بيند عمل كند.

و گاه گفته مى‌شود: قرائن مختلفى كه در اين خواب بود، و از جمله اينكه در سه شب متوالى عينا تكرار شد، براى او علم و يقين ايجاد كرد كه اين يك ماموريت الهى است و نه غير آن.

به هر حال همه اين تفسيرها ممكن است صحيح باشد و منافاتى با هم ندارد و مخالف ظواهر آيات نيز نمى‌باشد.

[1] جلد 9 صفحه 311 به بعد.