و بالآخره گاه شبح رستاخيز را در خوابهاى طولانى- خوابهايى كه برادر مرگ است بلكه از جهاتى خود مرگ باشد- مانند خواب سيصد و نه ساله اصحاب كهف نشان مى‌دهد، و بعد از شرح جالب و زيبايى پيرامون خواب و بيدارى آنها مى‌فرمايد:" اين چنين مردم را متوجه حال آنها كرديم تا بدانند وعده رستاخيز خداوند حق است و در قيام قيامت ترديدى نيست" وَ كَذلِكَ أَعْثَرْنا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَةَ لا رَيْبَ فِيها (كهف- 21).

اين شش راه مختلف است كه در لابلاى آيات قرآن براى بيان امكان معاد مطرح شده است.

علاوه بر اين داستان مرغان چهارگانه ابراهيم (بقره- 260) و سرگذشت عزير (بقره- 259) و داستان كشته‌اى از بنى اسرائيل (بقره- 73) كه هر كدام يك نمونه تاريخى براى اين مساله است شواهد و دلائل ديگرى است كه قرآن در اين زمينه ذكر مى‌كند.

كوتاه سخن اينكه ترسيمى كه قرآن مجيد از معاد و چهره‌هاى آن و مقدمات و نتائج آن دارد، و دلائل گويايى كه در اين زمينه مطرح كرده است به قدرى زنده و قانع كننده است كه هر كس كمترين بهره‌اى از و جدان بيدار داشته باشد تحت تاثير عميق آن قرار مى‌گيرد.

به گفته بعضى: حدود يكهزار و دويست آيه از قرآن پيرامون معاد بحث مى‌كند كه اگر آنها جمع‌آورى و تفسير شود خود كتاب قطورى خواهد شد و ما اميدواريم بعد از پايان نگارش اين تفسير هنگامى كه به خواست خدا به بحث" تفسير موضوعى" مى‌پردازيم اين مجموعه را در دسترس علاقمندان قرار دهيم.

5- معاد جسمانى‌

منظور از معاد جسمانى اين نيست كه تنها جسم در جهان ديگر بازگشت‌