انسانى نيست، حيات انسانى شكوفا شدن گلهاى عقل و خرد و ملكات برجسته در روح انسان و تقوى و ايثار و فداكارى و تسلط بر نفس و فضيلت و اخلاق است، و قرآن پرورش دهنده اين حيات در وجود انسانهاست.

به هر حال انسانها در برابر دعوت قرآن به دو گروه تقسيم مى‌شوند:

گروهى زنده و بيدارند كه دعوت آن را لبيك مى‌گويند، و به انذارهايش توجه مى‌كنند، گروهى ديگر كفار دل مرده‌اى هستند كه هرگز در برابر آن واكنش مثبتى نشان نمى‌دهند، ولى اين انذار مايه اتمام حجت بر آنها و تحقق يافتن فرمان عذاب بر آنان است.

نكته:" حيات" و" مرگ" دلها!

انسان داراى چند نوع حيات و مرگ است:

نخست حيات و مرگ" نباتى" كه مظهر همان نمو و رشد و تغذيه و توليد مثل است و از اين نظر با تمام گياهان همگام مى‌باشد.

ديگر حيات و مرگ" حيوانى" است كه نشانه بارز آن" احساس" و" حركت" است، و در اين دو ويژگى نيز با تمام حيوانات همراه است.

اما نوع سومى از حيات است كه مخصوص انسانهاست و آنها را از گياهان و حيوانات ديگر جدا مى‌كند، و آن حيات" انسانى و روحانى" است، اين همان چيزى است كه در روايات اسلامى از آن به عنوان" حيات القلوب" تعبير شده است كه منظور از" قلب" در اينجا همان" روح و عقل و عواطف" انسان است.

تفسير نمونه ؛ ج‌18 ؛ ص442

سخنان امير مؤمنان على ع در خطبه‌ها و كلمات قصار نهج البلاغه روى اين مساله بسيار تكيه شده است، در خطبه‌اى درباره قرآن مى‌گويد:

تفقهوا فيه فانه ربيع القلوب‌

" در باره قرآن بينديشيد كه بهار حيات بخش‌