را امساك كند كسى غير از او قادر به فرستادن آن نيست، و او عزيز و حكيم است.

3- اى مردم! به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما، آيا خالقى غير از خدا وجود دارد كه شما را از آسمان و زمين روزى دهد؟ هيچ معبودى جز او نيست، با اين حال چگونه به سوى باطل منحرف مى‌شويد.

تفسير:

گشاينده درهاى بسته او است!

آغاز اين سوره- مانند سوره‌هاى" حمد" و" سبا" و" كهف"- با حمد پروردگار شروع مى‌شود، حمد و ستايش او به خاطر آفرينش جهان پهناور هستى مى‌فرمايد:" حمد مخصوص خداوندى است كه خالق آسمانها و زمين است"، و همه نعمتها و مواهب هستى از وجود ذيجود او سرچشمه مى‌گيرد (الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌).

" فاطر" از ماده" فطور" در اصل به معنى شكافتن است، و از آنجا كه آفرينش موجودات همانند شكافته شدن ظلمت عدم، و بيرون آمدن نور هستى است، اين تعبير در مورد خلقت و آفرينش به كار مى‌رود، مخصوصا با توجه به علوم روز كه مى‌گويد مجموعه عالم هستى در آغاز توده واحدى بوده كه تدريجا شكافته شده، و بخشهايى از آن جدا گرديده، اطلاق كلمه" فاطر" بر ذات پاك خداوند مفهوم تازه‌تر و روشنترى به خود مى‌گيرد [1] آرى او را به خاطر خالقيتش حمد و سپاس مى‌گوئيم، چرا كه هر چه هست از ناحيه اوست و هيچكس جز او چيزى از خود ندارد.

و از آنجا كه تدبير اين عالم از سوى پروردگار- به حكم اينكه عالم، عالم اسباب است- بر عهده فرشتگان گذارده شده، بلافاصله از آفرينش آنها و قدرتهاى عظيمى كه پروردگار در اختيارشان گذارده سخن مى‌گويد.

" خداوندى كه فرشتگان را رسولانى قرار داد كه داراى بالهاى دو گانه و سه گانه‌

[1] در باره معنى" فاطر" و" فطور" در جلد دهم صفحه 287 (ذيل آيه 10 سوره ابراهيم) و همچنين در جلد پنجم صفحه 171 (ذيل آيه 14 انعام نيز سخن گفته‌ايم).