در اين مورد همين بس كه قرآن يكى از صفات دوزخيان را نداشتن تفكر و تعقل ذكر كرده است: وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا فِي أَصْحابِ السَّعِيرِ" دوزخيان مى‌گويند: اگر ما گوش شنوا و عقل بيدارى داشتيم در ميان دوزخيان نبوديم"! (كه جاى عاقلان در دوزخ نيست) (ملك- 10).

و در جاى ديگر مى‌گويد: اصولا افرادى كه گوش دارند و نمى‌شنوند، چشم دارند و نمى‌بينند و عقل دارند و انديشه نمى‌كنند، براى جهنم نامزد شده‌اند! وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ‌:

" به طور مسلم گروه بسيارى از جن و انس را براى دوزخ قرار داديم، نشانه آنها اينست كه عقل دارند و با آن انديشه نمى‌كنند، چشم دارند و با آن نمى بينند، و گوش دارند و با آن نمى‌شنوند، آنها همچون چهارپايانند، بلكه گمراه‌تر! آنها همان غافلانند" (اعراف- 179).

2- گوشه‌اى از روايات اسلامى در زمينه فكر و انديشه‌

در روايات اسلامى- به پيروى از قرآن- مساله فكر و انديشه در درجه اول اهميت قرار گرفته، و تعبيرات بسيار گويا و جالبى در آن ديده مى‌شود كه نمونه‌هايى از آن را در اينجا مى‌آوريم:

الف- تفكر بزرگترين عبادت است‌

در حديثى از امام على بن موسى الرضا ع مى‌خوانيم‌

ليس العبادة كثرة الصلاة و الصوم انما العبادة التفكر فى امر اللَّه عز و جل:

" عبادت به زيادى نماز و روزه نيست، عبادت واقعى تفكر در كار خداوند متعال و اسرار جهان آفرينش‌