18- (پسرم!) با بى اعتنايى از مردم روى مگردان، و مغرورانه بر زمين راه مرو كه خداوند هيچ متكبر مغرورى را دوست ندارد.

19- (پسرم!) در راه رفتن اعتدال را رعايت كن، از صداى خود بكاه (و هرگز فرياد مزن) كه زشت‌ترين صداها صداى خران است.

تفسير: همچون كوه بايست و با مردم خوشرفتارى كن!

نخستين اندرز لقمان پيرامون مساله توحيد و مبارزه با شرك بود، دومين اندرز او در باره حساب اعمال و معاد است كه حلقه" مبدء" و" معاد" را تكميل مى‌كند.

مى‌گويد:" پسرم! اگر اعمال نيك و بد، حتى به اندازه سنگينى خردلى باشد، در درون صخره‌اى يا در گوشه‌اى از آسمان يا درون زمين جاى گيرد، خدا آن را در دادگاه قيامت حاضر مى‌كند، و حساب آن را مى‌رسد چرا كه خداوند دقيق و آگاه است" (يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ).

" خردل" گياهى است كه داراى دانه‌هاى سياه بسيار كوچكى است كه در كوچكى و حقارت ضرب المثل مى‌باشد.

اشاره به اينكه اعمال نيك و بد هر قدر كوچك و كم ارزش، و هر قدر مخفى و پنهان باشد، همانند خردلى كه در درون سنگى در اعماق زمين، يا در گوشه‌اى از آسمانها مخفى باشد، خداوند لطيف و خبير كه از تمام موجودات كوچك و بزرگ و صغير و كبير در سراسر عالم هستى آگاه است آن را براى حساب، و پاداش و كيفر حاضر مى‌كند، و چيزى در اين دستگاه گم نمى‌شود! ضمير در" انها" به" حسنات و سيئات و اعمال نيك و بد" باز مى‌گردد [1]

[1] بعضى احتمال داده‌اند كه ضمير فوق ضمير شان و قصه باشد، و يا به مفهوم شرك باز گردد و هر دو احتمال بعيد است.