" راغب" در" مفردات" مى‌گويد:" اذى به معنى هر گونه ضررى است كه به يك موجود زنده برسد، چه در جان، يا در جسم، يا وابستگان به او، خواه دنيوى يا اخروى".

البته اين كلمه گاه در آيات قرآن در خصوص" ايذاء زبانى" به كار رفته، مانند آيه 61 سوره توبه‌ وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ‌:" بعضى از آنها پيامبر را ايذاء مى‌كنند و مى‌گويند او آدم خوشباورى است و به حرف هر كس گوش مى‌دهد".

ولى در آيات ديگر در مورد آزار بدنى نيز به كار رفته، مانند آيه 16 سوره نساء وَ الَّذانِ يَأْتِيانِها مِنْكُمْ فَآذُوهُما:" مردان و زنانى كه اقدام به ارتكاب آن عمل زشت (زنا) مى‌كنند آنها را آزار دهيد (و حد شرعى را بر آنها جارى نمائيد)".

تاريخ مى‌گويد پيامبر ص و مؤمنان نخستين همچون كوه در مقابل انواع آزارها ايستادگى به خرج دادند و هرگز ننگ تسليم و شكست را نپذيرفتند، و سرانجام در اهداف خود پيروز شدند.

دليل اين مقاومت و پيروزى همان توكل بر خدا و اعتماد بر ذات پاك او بود، خدايى كه همه مشكلات در برابر اراده‌اش سهل و آسان است، و" اگر تيغ عالم بجنبد ز جاى- نبرد رگى تا نخواهد خداى" آرى كافى است كه پشتيبان و پناهگاه انسان چنين خدايى باشد.

از آنچه گفتيم اين حقيقت روشن شد كه محتواى آيه فوق چيزى نيست كه به وسيله نزول حكم جهاد نسخ شده باشد- آن چنان كه بعضى از مفسران پنداشته‌اند- بلكه ظاهر اين است كه اين آيات مدتها بعد از حكم جهاد و در رديف حوادث مربوط به سوره احزاب نازل شده، اين حكمى است براى همه اعصار و قرون كه پيشوايان الهى نيروهاى زنده خود را صرف اعتنا به اعمال ايذايى‌