و از آنجا كه هر نعمت و موهبتى، وظائف و مسئوليتهايى را همراه مى‌آورد، در آيه بعد روى سخن را به پيامبر ص كرده، مى‌گويد:" چون چنين است حق بستگان و نزديكان را ادا كن، و همچنين مسكينان و در راه ماندگان را" (فَآتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ‌).

به هنگام وسعت روزى فكر نكن آنچه دارى از آن تو است، بلكه ديگران نيز در اموال تو حق دارند، از جمله خويشاوندان و افراد مستمندى كه از شدت فقر زمين‌گير شده‌اند، و همچنين افراد آبرومندى كه دور از وطن بر اثر حوادثى در راه مانده‌اند و محتاجند.

تعبير به" حقه" بيانگر اين واقعيت است كه آنها در اموال انسان شريكند و اگر چيزى انسان مى‌پردازد حق خود آنها را ادا مى‌كند و منتى بر گردن آنان ندارد.

جمعى از مفسران، مخاطب را در اين آيه منحصرا پيامبر گرامى اسلام ص دانسته‌اند و" ذى القربى" را خويشاوندان او، در روايت معروفى از" ابو سعيد خدرى" و غير او چنين نقل شده:" هنگامى كه آيه فوق نازل شد پيغمبر گرامى اسلام ص فدك را به فاطمه بخشيد و تسليم وى نمود" (لما نزلت هذه الاية على النبى (ص) أعطى فاطمه فدكا و سلمه إليها) [1] عين اين مضمون از امام باقر ع و امام صادق ع نقل شده است‌ [2] اين معنى در روايت بسيار مشروحى ضمن بيان گفتگوى بانوى اسلام فاطمه زهراء ع با ابو بكر از امام صادق ع آمده است‌ [3] ولى جمعى ديگر از مفسران خطاب را در اين آيه عام گرفته‌اند و شامل پيامبر ص و غير او مى‌دانند، طبق اين تفسير همه مردم موظفند كه حق‌

[1] و [2] مجمع البيان ذيل آيات مورد بحث.

[3] تفسير على بن ابراهيم (طبق نقل نور الثقلين جلد 4 صفحه 186).