اصولا روح همه عبادات- چه نماز و چه غير آن- ذكر خدا است، اقوال نماز، افعال نماز، مقدمات نماز، تعقيبات نماز، همه و همه در واقع، ياد خدا را در دل انسان زنده مى‌كند.

قابل توجه اينكه در آيه 14 سوره طه اشاره به اين فلسفه اساسى نماز شده و خطاب به موسى مى‌گويد: أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي‌:" نماز را بر پا دار تا به ياد من باشى".

ولى مفسران بزرگ براى جمله بالا تفسيرهاى ديگرى ذكر كرده‌اند كه در بعضى از روايات اسلامى نيز اشاراتى به آن تفسيرها شده، از جمله اينكه:

منظور از جمله فوق اين است كه" ياد خدا از شما به وسيله رحمت" برتر از" ياد شما از او بوسيله طاعت" است‌ [1] ديگر اينكه ذكر خدا از نماز برتر و بالاتر است چرا كه روح هر عبادتى ذكر خدا است.

اين تفسيرها كه بعضا در روايات اسلامى نيز آمده، ممكن است اشاره به بطون آيه بوده باشد، و گرنه ظاهر آن با معنى اول هماهنگتر است، زيرا در اكثر مواردى كه ذكر اللَّه به كار رفته، منظور ياد كردن مردم از خدا است، و آيه فوق نيز همين معنى را تداعى مى‌كند، ولى البته ياد كردن خدا از بندگان مى‌تواند به عنوان يك نتيجه مستقيم براى ياد بندگان از خدا بوده باشد، و به اين ترتيب تضاد ميان دو معنى بر طرف مى‌شود.

در حديثى از" معاذ بن جبل" چنين آمده است:" هيچ يك از اعمال آدمى براى نجات او از عذاب الهى برتر از ذكر اللَّه نيست، از او پرسيدند حتى جهاد در راه خدا؟ گفت: آرى زيرا خداوند مى‌فرمايد: وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ".

[1] طبق اين تفسير" اللَّه" در اينجا" فاعل" مى‌باشد، اما طبق تفسير گذشته" مفعول" براى فعل مذكور.