در پاسخ عاجز مى‌مانند، به آنان" گفته مى‌شود شما معبودهايتان را كه شريك خدا مى‌پنداشتيد بخوانيد" تا به يارى شما برخيزند! (وَ قِيلَ ادْعُوا شُرَكاءَكُمْ‌) [1] آنها با اينكه مى‌دانند در آنجا كارى از دست معبودان ساخته نيست، بر اثر شدت وحشت و كوتاه شدن دستشان از همه جا، و يا به خاطر اطاعت فرمان خدا كه مى‌خواهد با چنين كارى مشركان و معبودان گمراه را در برابر همگان رسوا سازد،" دست تقاضا به سوى معبودانشان دراز مى‌كنند و آنها را به كمك مى‌خوانند (فَدَعَوْهُمْ‌).

ولى پيدا است" جوابى به آنها نمى‌دهند" و دعوت آنها را لبيك نمى‌گويند (فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ‌) در اين هنگام است كه" عذاب الهى را در برابر چشم خود مى‌بينند" (وَ رَأَوُا الْعَذابَ‌).

" و آرزو مى‌كنند كه اى كاش هدايت يافته بودند" (لَوْ أَنَّهُمْ كانُوا يَهْتَدُونَ‌) [2]

[1] تعبير به" شركائكم" با اينكه اين شريكها را براى خدا قائل بودند اشاره به اين است كه اين شريكها را شما ساختيد و تعلق به شما دارد.

[2] مفسران بزرگ بحثهاى دامنه‌دارى در اينجا در مورد جمله" لَوْ أَنَّهُمْ كانُوا يَهْتَدُونَ‌" كرده‌اند، گروه زيادى" لو" را حرف شرط دانسته‌اند و سپس در باره جزاى آن به گفتگو پرداخته‌اند، بعضى جواب آن را جمله‌اى مى‌دانند كه از" رأوا العذاب" استفاده مى‌شود، و تقدير را چنين گرفته‌اند" لَوْ أَنَّهُمْ كانُوا يَهْتَدُونَ‌ لرأوا العذاب فى الدنيا بعين اليقين" (شبيه آيه" لترون الجحيم"- تكاثر آيه 6) و بعضى تقدير را چنين گرفته‌اند" لَوْ أَنَّهُمْ كانُوا يَهْتَدُونَ‌ فى الدنيا لما رأوا العذاب فى الآخرة" و بعضى ديگر جزاهاى ديگرى در تقدير گرفته‌اند اما بعضى معتقدند كه اصلا جواب شرط محذوف نيست و جمله" رأوا العذاب" را جواب شرط مى‌دانند، بنا بر اين مفهوم جمله چنين مى‌شود: كه اگر آنها در روز قيامت چشم بينا داشتند و هدايت مى‌شدند عذاب را مى‌ديدند ولى چشم بينا ندارند.

ولى در ما وراى همه اين معانى معنى ديگرى است كه ما در بالا آن را ترجيح داديم و آن اينكه" لو" براى تمنى باشد شرح بيشتر آن را در كتب ادبى از جمله" مغنى اللبيب" مى‌توانيد مطالعه فرمائيد.