ديگر ابا دارند و مستحق عذابند" (وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ‌).

سپس اضافه مى‌كند:" اينها نزد پروردگار بى‌ارزشند و هر كس را خدا بى ارزش سازد هيچكس نمى‌تواند او را گرامى دارد و مشمول سعادت و ثواب كند" (وَ مَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ‌).

آرى" خداوند هر كارى را بخواهد و مصلحت بداند انجام مى‌دهد" مؤمنان را گرامى و منكران را خوار مى‌سازد (إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ).

نكته‌ها:

1- اين سجود همگانى چگونه است؟-

در قرآن مجيد در آيات مختلف سخن از" سجود" عمومى موجودات جهان و همچنين" تسبيح" و" حمد" و" صلاة" (نماز) به ميان آمده است و تاكيد شده كه اين عبادات چهار گانه مخصوص انسانها نيست، بلكه حتى موجودات ظاهرا بيجان نيز در آن شركت دارند.

گر چه در ذيل آيه 44 سوره اسراء (در جلد دوازدهم) پيرامون حمد و تسبيح عمومى موجودات عالم به طور مشروح بحث كرده‌ايم، و همچنين در جلد دهم ذيل آيه 15 سوره رعد از سجده عمومى موجودات عالم سخن گفته‌ايم باز در اينجا لازم است اشاره‌اى به اين مساله مهم بشود:

با توجه به آنچه در آيه مورد بحث آمده موجودات عالم داراى دو گونه سجودند،" سجود تكوينى" و" سجود تشريعى".

خضوع و تسليم بى قيد و شرط آنها در برابر اراده حق و قوانين آفرينش و نظام حاكم بر اين جهان همان سجود تكوينى آنها است كه تمام ذرات موجودات را شامل مى‌شود، حتى سلولهاى مغز فرعونها و نمرودها و منكران لجوج، و تمام ذرات وجود آنها مشمول اين سجود تكوينى هستند.

به گفته جمعى از محققان تمامى ذرات جهان داراى نوعى درك و شعورند،