بطورى كه هيچگونه مسئوليتى در زندگى مشترك احساس نمى‌كردند، اگر با اين حال اقدام به تزويج آنها مى‌شد همسر خود را به آسانى رها نموده و او را بدبخت مى‌كردند، لذا دستور داده شده است در مورد آنها كه صلاحيت اخلاقى دارند اقدام به ازدواج كنيد، و مفهومش اين است كه در مورد بقيه نخست كوشش براى صلاحيت اخلاقيشان شود تا آماده زندگى زناشويى شوند، سپس اقدام به ازدواجشان گردد.

3- عقد مكاتبه؟

گفتيم اسلام برنامه" آزادى تدريجى بردگان" را طرح كرده، و به همين دليل از هر فرصتى براى آزاد ساختن آنان استفاده كرده است، يكى از مواد اين برنامه مساله" مكاتبه" است كه به عنوان يك دستور در آيات مورد بحث به آن اشاره شده است.

" مكاتبه" از ماده" كتابت" و" كتابت" در اصل از ماده" كتب" (بر وزن كسب) به معنى" جمع" است، و اينكه نوشتن را كتابت مى‌گويند به خاطر آن است كه حروف و كلمات را در يك عبارت جمع مى‌كند، و چون در مكاتبه قرار دادى ميان" مولا" و" عبد" نوشته مى‌شود آن را مكاتبه ناميده‌اند.

عقد مكاتبه يك نوع قرار داد است كه ميان اين دو نفر بسته مى‌شود، و عبد موظف مى‌گردد كه از طريق كسب آزاد، مالى تهيه كرده و به اقساطى كه براى او قابل تحمل باشد به" مولا" بپردازد و آزادى خود را باز يابد، و دستور داده شده است كه مجموع اين اقساط بيش از قيمت عبد نباشد.

و نيز اگر به عللى عبد از پرداختن اقساط عاجز شد بايد از بيت المال و سهم زكات اقساط او پرداخته و آزاد گردد، حتى بعضى از فقهاء تصريح كرده‌اند كه اگر زكاتى به مولا تعلق گيرد خود او بايد اقساط بدهى عبد را از باب زكات‌