زناشويى نيستند، و اگر هم دروغ باشد عواطف زن آن چنان جريحه‌دار شده كه بازگشت به زندگى مجدد را مشكل مى‌سازد، چرا كه نه سردى بلكه عداوت و دشمنى محصول چنين امرى است.

و از سوى پنجم تكليف فرزند را هم روشن مى‌سازد.

اين است فضل و رحمت خداوند و تواب و حكيم بودنش نسبت به بندگان كه با اين راه حل ظريف و حساب شده و عادلانه مشكل را گشوده است، و اگر درست بينديشم حكم اصلى يعنى لزوم چهار شاهد نيز به كلى شكسته نشده، بلكه هر يك از اين چهار" شهادت" را در مورد زن و شوهر جانشين يك" شاهد" كرده، و بخشى از احكام آن را براى اين قائل شده است.

نكته‌ها:

1- چرا حكم قذف در مورد دو همسر تخصيص خورده؟

نخستين سؤالى كه در اينجا مطرح مى‌شود همين است كه دو همسر چه خصوصيتى دارند كه اين حكم استثنايى در مورد اتهام آنها صادر شده؟

پاسخ اين سؤال را از يك سو مى‌توان در شان نزول آيه پيدا كرد و آن اينكه هر گاه مردى همسرش را با بيگانه‌اى ببيند اگر بخواهد سكوت كند براى او امكان پذير نيست، چگونه غيرتش اجازه مى‌دهد هيچگونه عكس العملى در برابر تجاوز به حريم ناموسش نشان ندهد؟ اگر بخواهد نزد قاضى برود و فرياد بكشد كه فورا حد قذف درباره او اجرا مى‌شود، زيرا قاضى چه مى‌داند كه او راست مى‌گويد شايد دروغ باشد، و اگر بخواهد چهار شاهد بطلبد اين نيز با حيثيت و آبروى او نمى‌سازد، بعلاوه ممكن است ماجرا در اين ميان پايان گيرد.

از سوى ديگر افراد بيگانه زود يكديگر را متهم مى‌سازند ولى مرد و زن كمتر يكديگر را به اين مسائل متهم مى‌كنند، و به همين دليل در مورد بيگانگان‌