است آن است كه با توافق طرفين صورت مى‌گيرد، و مى‌دانيم هميشه فلسفه احكام تابع افراد غالب است.

3- شرط مهم قبولى توبه‌

بارها گفته‌ايم توبه تنها استغفار يا ندامت از گذشته، و حتى تصميم نسبت به ترك در آينده نيست، بلكه علاوه بر همه اينها شخص گنهكار بايد در مقام جبران بر آيد.

اگر واقعا حيثيت زن يا مرد پاكدامن را لكه‌دار ساخته براى قبولى توبه خود بايد سخنان خويش را در برابر تمام كسانى كه اين تهمت را از او شنيده‌اند تكذيب كنند و به اصطلاح اعاده حيثيت نمايند.

جمله" وَ أَصْلَحُوا" بعد از ذكر جمله" تابوا" اشاره به همين حقيقت است، كه بايد اين گونه اشخاص از گناه خود توبه كنند و در مقام اصلاح فسادى كه مرتكب شده‌اند بر آيند.

اين صحيح نيست كه يك نفر در ملاء عام (يا از طريق مطبوعات و وسائل ارتباط جمعى) ديگرى را به دروغ متهم كند و بعد در خانه خلوت استغفار نموده از پيشگاه خدا تقاضاى عفو نمايد، هرگز خداوند چنين توبه‌اى را قبول نخواهد كرد.

لذا در چند حديث از پيشوايان اسلام نقل شده در جواب اين سؤال كه" آيا آنها كه تهمت ناموسى مى‌زنند بعد از اجراى حد شرعى و بعد از توبه، شهادتشان قبول مى‌شود يا نه؟ فرمودند:" آرى" و هنگامى كه سؤال كردند توبه او چگونه است فرمودند: نزد امام (يا قاضى) مى‌آيد و مى‌گويد:" من به فلان كس تهمت زدم و از آنچه گفته‌ام توبه مى‌كنم" [1]

[1] وسائل الشيعه جلد 18 ص 283 (ابواب الشهادات باب 36 حديث 4).