نكته‌ها:

1- مخاطب در جمله" رَبِّ ارْجِعُونِ‌" كيست؟

با توجه به اينكه كلمه" رب" مخفف" ربى" به معنى" پروردگار من" مى‌باشد، آغاز اين جمله نشان مى‌دهد مخاطب خداوند متعال است، ولى از آنجا كه" ارجعون" (باز گردانيد مرا) به صيغه" جمع" آمده، مخاطب نمى‌تواند خدا باشد، و جمع اين دو تعبير در جمله فوق سؤال‌انگيز شده است.

جمعى از مفسران معتقدند كه مخاطب خداوند است و ذكر صيغه جمع در اينجا به عنوان احترام و تعظيم است، كه در زبان فارسى ما نيز معمول است به مخاطب واحد، هنگام احترام" شما" مى‌گوئيم، ولى با توجه به اينكه اين تعبير در زبان عربى، مخصوصا در اعصار گذشته، رائج نبوده، و در قرآن نيز نمونه‌اى براى آن ديده نمى‌شود، ضعف اين تفسير روشن است‌ [1] جمع ديگرى از مفسران گفته‌اند مخاطب در واقع فرشتگان مرگ و قبض ارواحند، و گفتن كلمه" رب" يك نوع استغاثه به درگاه خدا مى‌باشد كه در سخنان روز مره ما نيز فراوان است كه وقتى انسان در بحرانى سخت قرار مى‌گيرد نخست به درگاه خدا استغاثه مى‌كند و بعد از مردم يارى مى‌طلبد و فرياد مى‌زند:" اى خدا! اى خدا! مرا نجات دهيد، به كمك من بشتابيد".

اين تفسير صحيحتر به نظر مى‌رسد.

[1] بعضى از مفسران آيه 9 سوره قصص" قرة عَيْنٍ لِي وَ لَكَ لا تَقْتُلُوهُ‌" را كه از زبان همسر فرعون به هنگام گرفتن قنداقه موسى از آب مى‌باشد نمونه‌اى از اين تعبير دانسته‌اند، كه در آغاز آن مخاطب فرعون است، و در دنباله آن، مخاطب اطرافيان او هستند كه مامور قتل پسران بنى اسرائيل بودند (دقت كنيد).