نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 14 صفحه : 287
و نعمت بيدار نشدند از اين راه بيدار شوند، ولى اين كار نيز در آنها مؤثر
نيست، زيرا" ما آنها را به عذاب و بلا گرفتار ساختيم اما آنها نه در برابر
پروردگارشان تواضع و انقيادى نشان دادند و نه به درگاه او توجه و تضرع
مىكنند" (وَ لَقَدْ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ فَمَا
اسْتَكانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما يَتَضَرَّعُونَ) [1] تضرع
چنان كه پيش از اين هم گفتهايم در اصل از ماده" ضرع" به معنى پستان
گرفته شده و" تضرع" دوشنده است، سپس به معنى تسليم آميخته با تواضع و
خضوع آمده است.
يعنى اين حوادث دردناك آنها را هرگز از مركب غرور و سركشى و خود- كامگى فرود
نياورد و در برابر حق تسليم نشدند.
و اگر در پارهاى از روايات" تضرع" به معنى بلند كردن دستها در
هنگام دعا و نماز تفسير شده در واقع بيان يكى از مصداقهاى اين معنى وسيع است.
***
به هر حال ما به اين رحمتها و نعمتها و مجازاتهاى بيدار كننده ادامه
مىدهيم و آنها نيز به طغيان و سركشى و لجاجتشان،" تا هنگامى كه درى از عذاب
شديد و دردناك خود به روى آنها بگشائيم و چنان گرفتار شوند كه به كلى مايوس
گردند"
[1]" استكانوا" از
ماده" سكون" به معنى ساكن شدن در هيئت خضوع و خشوع است، و در اين صورت
از باب افتعال خواهد بود كه در اصل استكنوا بوده و فتحه كاف اشباع و تبديل به الف
و در نتيجه" استكانوا" شده است، و بعضى گفتهاند از ماده كون از
باب" استفعال" است به معنى طلب استقرار در مكانى توام با خضوع و خشوع
مىباشد، و به هر حال حالت تواضع بنده را در برابر پروردگار منعكس مىكند و اينكه
بعضى آن را به معنى دعا ذكر كردهاند به خاطر آن است كه دعا كردن يكى از مصاديق
خضوع و تواضع است احتمال سومى نيز وجود دارد كه از ماده كين (بر وزن عين) از باب
استفعال باشد زيرا اين ماده به معنى خضوع آمده است، و تمام اين معانى قريب الافق
مىباشد.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 14 صفحه : 287