آثار و خواص از آن خود اين موجودات است، و از آن مبدء بزرگى كه اين آثار مختلف را به اين موجودات بخشيده غافل مى‌شود، در اينجا خداوند براى بيدار ساختن بندگان دست به" سبب سازى" و" سبب‌سوزى" مى‌زند.

موجوداتى كه ظاهرا كارى از آنها ساخته نيست، سرچشمه آثار عظيمى مى‌شوند به عنكبوت فرمان مى‌دهد چند تار سست و ضعيف بر در غار ثور بتند و با همين چند تار كسانى را كه در تعقيب پيامبر اسلام همه جا مى‌گشتند و اگر او را مى‌يافتند نابود مى‌كردند مايوس مى‌سازد و با همين وسيله كوچك مسير تاريخ جهان را دگرگون مى‌كند.

و به عكس گاه اسبابى را كه در عالم ماده ضرب المثل هستند (آتش در سوزندگى و كارد در برندگى) از كار مى‌اندازد، تا معلوم شود اينها هم از خود چيزى ندارند كه اگر" رب جليل نهيشان كند از كار مى‌افتند حتى اگر ابراهيم خليل" فرمان دهد.

توجه به اين واقعيتها كه نمونه‌هاى فراوان آن را كم و بيش در زندگى ديده‌ايم روح توحيد و توكل را در بندگى مؤمن آن چنان زنده و بيدار مى‌كند كه به او نمى‌انديشند و از غير او يارى نمى‌طلبند، خاموش كردن" آتش مشكلات" را تنها از او مى‌خواهند و نابودى كيد دشمنان را از درگاه او مى‌طلبند، جز او نمى‌بينند و از غير او چيزى تمنا نمى‌كنند.

2- نوجوان قهرمان‌

در بعضى از كتب تفسير آمده ابراهيم به هنگامى كه در آتش افكنده شد شانزده سال بيشتر نداشت‌ [1] و بعضى ديگر سن او را در آن هنگام 26 سال ذكر كرده‌اند [2]

[1] مجمع البيان ذيل آيات مورد بحث.

[2] تفسير قرطبى جلد 6 صفحه 44 43.