نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 13 صفحه : 439
در روايتى كه در كتاب كافى از امام صادق ع نقل شده مىخوانيم:
انما قال بل فعله كبيرهم ارادة الاصلاح، و دلالة على انهم لا يفعلون، ثم قال و
اللَّه ما فعلوه و ما كذب:
" ابراهيم اين سخن را به خاطر آن گفت كه مىخواست افكار آنها را اصلاح
كند، و به آنها بگويد كه چنين كارى از بتها ساخته نيست، سپس امام اضافه فرمود: به
خدا سوگند بتها دست به چنان كارى نزده بودند، ابراهيم نيز دروغ نگفت.
جمعى از مفسران نيز احتمال دادهاند كه ابراهيم ع اين مطلب را به صورت يك جمله
شرطيه ادا كرد و گفت: بتها اگر سخن بگويند دست به چنين كارى زدهاند، و مسلما
تعبير خلاف واقع نبود، زيرا نه بتها سخن مىگفتند و نه چنين كارى از آنها سر زده
بود، به مضمون همين تفسير نيز حديثى وارد شده است.
اما تفسير اول صحيحتر به نظر مىرسد زيرا جمله شرطيه (إِنْ كانُوا يَنْطِقُونَ) قيدى است براى سؤال كردن (فاسئلوهم) نه براى جمله" بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ" (دقت كنيد).
نكته ديگرى كه در اينجا بايد به آن توجه داشت اين است كه: عبارت اين است كه
بايد از بتهاى دست و پا شكسته سؤال شود كه اين بلا را چه كسى بر سر آنها آورده
است، نه از بت بزرگ زيرا ضمير" هم" و همچنين ضميرهاى" إِنْ كانُوا يَنْطِقُونَ" همه به صورت جمع است و اين با تفسير اول سازگار است [1]
***
سخنان
ابراهيم، بتپرستان را تكان داد، و جدان خفته آنها را بيدار كرد و همچون طوفانى كه
خاكسترهاى فراوان را از روى شعلههاى آتش برگيرد و فروغ آن را آشكار سازد، فطرت
توحيدى آنها را از پشت پردههاى تعصب و جهل و غرور آشكار ساخت.
[1] بعلاوه ظاهر اين است كه
ضمير" كبيرهم" با بقيه يكى است.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 13 صفحه : 439