تفسير: منزلگاه افراد بى ايمان‌

به تناسب بحثى كه در گذشته از سد ياجوج و ماجوج و درهم كوبيدن آن در آستانه رستاخيز به ميان آمد، در آيات مورد بحث به مسائل مربوط به قيام قيامت ادامه داده چنين مى‌گويد:" در آن روز كه جهان پايان مى‌گيرد ما آنها را چنان رها مى‌كنيم كه درهم موج مى‌زنند" (وَ تَرَكْنا بَعْضَهُمْ يَوْمَئِذٍ يَمُوجُ فِي بَعْضٍ‌).

تعبير به" يموج" يا بخاطر فزونى و كثرت انسانها در آن صحنه است همانگونه كه در تعبيرات معمولى نيز مى‌گوئيم در فلان جريان جمعيت موج ميزد و يا بخاطر اضطراب و لرزه‌اى است كه به اندام انسانها در آن روز مى‌افتد، گويى همچون امواج آب پيكر آنها مى‌لرزد.

البته اين دو تفسير تضادى با هم ندارند، ممكن است هر دو جهت موجب اين تعبير باشد.

سپس اضافه مى‌كند:" آن گاه در صور دميده مى‌شود، و ما آنها را حيات نوين مى‌بخشيم و جمعشان ميكنيم" (وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً).

بدون شك همه انسانها در آن صحنه، جمع خواهند بود، و احدى از اين قانون مستثنا نيست، تعبير" فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً" نيز اشاره به همين حقيقت است.

از مجموع آيات قرآن بخوبى استفاده مى‌شود كه در پايان جهان و آغاز جهان ديگر، دو تحول عظيم انقلابى در عالم رخ مى‌دهد: نخستين تحول، فناى موجودات و انسانها در يك برنامه ضربتى است، و دومين برنامه كه معلوم نيست چه اندازه با برنامه نخست فاصله دارد. برانگيخته شدن مردگان آنهم با يك برنامه ضربتى ديگر است، كه از اين دو برنامه در قرآن به عنوان" نفخ صور"