حتى در اشعار" حميرى‌ها" (كه از اقوام يمن بودند) و بعضى از شعراى جاهليت اشعارى ديده مى‌شود كه در آنها افتخار به وجود" ذو القرنين" كرده‌اند [1] طبق اين فرضيه، سدى را كه ذو القرنين ساخته همان سد معروف" مارب" است.

سومين نظريه كه ضمنا جديدترين آنها محسوب مى‌شود همانست كه دانشمند معروف اسلامى" ابو الكلام آزاد" كه روزى وزير فرهنگ كشور هند بود، در كتاب محققانه‌اى كه در اين زمينه نگاشته است آمده‌ [2] طبق اين نظريه ذو القرنين همان" كورش كبير" پادشاه هخامنشى است.

از آنجا كه نظريه اول و دوم تقريبا هيچ مدرك قابل ملاحظه تاريخى ندارد و از آن گذشته، نه اسكندر مقدونى داراى صفاتى است كه قرآن براى ذو القرنين شمرده و نه هيچيك از پادشاهان يمن.

به علاوه" اسكندر مقدونى" سد معروفى نساخته، اما" سد مارب" در" يمن" سدى است كه با هيچيك از صفاتى كه قرآن براى سد ذو القرنين ذكر كرده است تطبيق نمى‌كند، زيرا سد ذو القرنين طبق گفته قرآن از آهن و مس ساخته شده بود، و براى جلوگيرى از هجوم اقوام وحشى بوده، در حالى كه سد مارب از مصالح معمولى، و به منظور جمع‌آورى آب و جلوگيرى از طغيان سيلابها ساخته شده بود، كه شرح آن را قرآن در سوره" سبا" بيان كرده است.

به همين دليل بحث را بيشتر روى نظريه سوم متمركز مى‌كنيم، و در اينجا

[1] الميزان جلد 13 صفحه 414.

[2] اين كتاب به فارسى ترجمه شده و بنام" ذو القرنين يا كورش كبير" انتشار يافته، و بسيارى از مفسران و مورخان معاصر، اين نظريه را با لحن موافق در كتابهاى خود مشروحا آورده‌اند.