نيز بحث بيشترى خواهيم داشت.

3- ايمان به معاد و نقش آن در تربيت انسانها-

براستى قرآن كتاب تربيتى عجيبى است، هنگامى كه صحنه قيامت را براى انسانها ترسيم مى‌كند، مى‌گويد، روزى كه همه مردم در صفوف منظم به دادگاه عدل پروردگار عرضه مى‌شوند، در حالى كه هماهنگى عقائد و اعمالشان معيار تقسيم آنها در صفوف مختلف است.

دستهاى آنها از همه چيز تهى، تمام تعلقات دنيا را پشت سر افكنده‌اند، در عين جمعيت، تنها، و در عين تنهايى جمعند، نامه‌هاى اعمال، گسترده مى‌شود.

همه چيز به زبان مى‌آيد و اعمال كوچك و بزرگ آدميان را بازگو مى‌كند، و از آن بالاتر خود اعمال و افكار جان مى‌گيرند، تجسم مى‌يابند، اطراف هر كسى را اعمال تجسم يافته‌اش احاطه مى‌كند، آن چنان مردم به خود مشغولند كه مادر فرزند را، و فرزند پدر و مادر را به كلى فراموش مى‌كنند.

سايه سنگين وحشت از اين دادگاه عدل الهى و كيفرهاى بزرگى كه در انتظار بدكاران است همه را فرا مى‌گيرد، نفسها در سينه‌ها حبس مى‌شود، و چشمها از گردش بازمى‌ماند.

راستى ايمان به چنين دادگاهى چقدر در تربيت انسان و كنترل شهوات او مؤثر است؟ و چقدر آگاهى و بيدارى و توجه به مسئوليتها به انسان مى‌بخشد؟

در حديثى از امام صادق ع مى‌خوانيم:

اذا كان يوم القيامة دفع للانسان كتاب ثم قيل له اقرء- قلت فيعرف ما فيه- فقال انه يذكره فما من لحظة و لا كلمة و لا نقل قدم و لا شى‌ء فعله الا ذكره، كانه فعله تلك الساعة، و لذلك قالوا يا وَيْلَتَنا ما لِهذَا الْكِتابِ لا يُغادِرُ صَغِيرَةً وَ لا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصاها:

" هنگامى كه روز قيامت مى‌شود، نامه اعمال آدمى را به دست او مى‌دهند، سپس گفته مى‌شود بخوان- راوى اين خبر مى‌گويد از امام پرسيدم آيا آنچه را كه در اين نامه است مى‌شناسد و به خاطر مى‌آورد؟- امام فرمود: