ج- بيدارى بعد از بلا غالبا بيهوده است-

بارها گفته‌ايم بيدارى اضطرارى نه دليل بر انقلاب درونى و تغيير خط و مسير انسان است، و نه نشانه پشيمانى از اعمال گذشته، بلكه هر انسانى چشمش به چوبه دار، و يا امواج بلا و طوفان بيفتد، موقتا تحت تاثير قرار ميگيرد، و در لحظاتى كوتاه كه عمرش بيش از عمر آن بلا نيست تصميم بر تغيير مسير خود مى‌گيرد اما چون ريشه‌اى در اعماق جانش ندارد با خاموش شدن آن طوفان اين تفكر نيز خاموش مى‌شود، و درست بخط اول بازميگردد.

اگر در سوره نساء آيه 18 مى‌خوانيم كه به هنگام مشاهده نشانه‌هاى مرگ درهاى توبه به روى انسان بسته مى‌شود نيز دليلش همين است، و اگر مى‌بينيم قرآن در آيات سوره يونس (آيه 90 و 91) در باره فرعون مى‌گويد: هنگامى كه غرق او نزديك شد و در ميان امواج مى‌غلطيد صدا زد من به خداى يگانه، خداى بنى اسرائيل، ايمان آوردم، اما اين توبه هرگز از او قبول نشد، آن نيز دليلش همين است.

د- نه فقر دليل ذلت است و نه ثروت دليل عزت-

اين درس ديگرى است كه آيات فوق به ما مى‌آموزد.

البته در جوامع مادى و مكتبهاى ماده‌گرا، غالبا اين توهم پيش مى‌آيد كه فقر و ثروت دليل ذلت و عزت است به همين دليل مى‌بينيم مشركان عصر جاهليت از يتيم بودن و يا تهيدستى پيامبر اسلام ص تعجب مى‌كردند و مى‌گفتند چرا اين قرآن بر يكى از ثروتمندان مكه و طائف نازل نشده؟ لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلى‌ رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ‌ (آيه 31 سوره زخرف).

ه- راه شكستن غرور-

يك انسان آزاده هنگامى كه وسوسه‌هاى غرور بخاطر مال و مقام در اعماق دلش جوانه مى‌زند بايد ريشه آن را با توجه به تاريخچه‌ى پيدايش خودش قطع كند، آن روز كه خاك بى ارزش بود، آن روز كه نطفه ناتوانى‌