سالها و حساب دانسته شود" [1] اين تعبيرها نيز با آنچه در تفسير اول بيان شد منافاتى ندارد، زيرا همانگونه كه گفتيم پيدايش حساب و شماره سالها را هم مى‌توان به شب و روز نسبت داد و هم به خورشيد و ماه، چرا كه هر دو با هم مربوطند.

نكته‌ها:

1- آيا انسان ذاتا عجول است؟

نه تنها در رابطه با عجله و شتابزدگى كه در آيات فوق انسان به آن توصيف شده، در موارد متعددى ديگر از قرآن نيز مذمتهايى روى عنوان" انسان" ديده مى‌شود، از قبيل" ظلوم" و" جهول" و" كفور" و" طغيانگر" و" هلوع" (كم‌ظرفيت) و" مغرور" و مانند آن.

اين تعبيرات گاهى اين سؤال را به وجود مى‌آورد كه چگونه مى‌توان اين امور را با برداشتى كه از قرآن در مورد فطرت پاك انسان و حامل روح خدايى بودنش داريم، هماهنگ ساخت؟

به تعبير ديگر انسان از نظر جهان بينى اسلامى، موجودى است بسيار والا، به حدى كه لايق مقام خليفة اللهى و نمايندگى خدا در زمين است، معلم فرشتگان و برتر از آنهاست، اين موضوع با نكوهشهاى فوق چگونه سازگار است؟! پاسخ اين سؤال را در يك جمله مى‌توان داد كه آن همه مقام و شخصيت و ارزش انسان مشروط به يك شرط است و آن" تربيت تحت نظر رهبران الهى" است، در غير اين صورت انسان به گونه گياهى خودرو پرورش مى‌يابد و در ميان هوسها و شهوات غوطه‌ور مى‌شود، سرمايه‌هاى عظيمى را كه بالقوه دارد از دست مى‌دهد و جنبه‌هاى منفى در وجود او آشكار مى‌شود.

[1] نهج البلاغه خطبه اشباح خطبه 91.