در اينجا به چند نكته بايد توجه كرد:

[باخع چيست‌]

1-" باخع" از ماده" بخع" (بر وزن نخل) به معنى هلاك كردن خويشتن از شدت غم و اندوه و به تعبير ديگر" دق‌مرگ نمودن" است.

2- كلمه" اسفا" كه شدت غم و اندوه را مى‌رساند تاكيدى است بر اين موضوع.

3-" آثار" جمع" اثر" در اصل به معنى جاى پا است، ولى به هر علامتى از چيزى باقى ميماند" اثر" گفته مى‌شود.

انتخاب اين تعبير در آيات فوق، اشاره به نكته لطيفى است و آن اينكه گاهى انسان از جايى مى‌رود، چون ماجرا تازه است آثار او باقى ميماند ولى هنگامى كه طول كشيد، آثار هم محو مى‌شود، يعنى تو آن قدر از عدم ايمان آنها ناراحتى كه حتى پيش از محو شدن آثار آنها مى‌خواهى خود را از غصه هلاك كنى.

اين احتمال نيز وجود دارد كه منظور از آثار، اعمال و رفتار آنها بوده باشد.

4- تعبير به" حديث" در مورد قرآن، اشاره به نوآوريهاى اين كتاب بزرگ آسمانى است، يعنى آنها حد اقل اين مقدار به خود زحمت نمى‌دادند كه اين كتاب تازه را با محتواى جديدى كه داشت مورد بررسى قرار دهند، و اين دليل بر نهايت بيخبرى است كه انسان از كنار چنين موضوع مهم تازه‌اى بى تفاوت بگذرد.

دلسوزى فوق العاده رهبران الهى‌

از آيات قرآن و تواريخ به خوبى استفاده مى‌شود كه رهبران الهى بيش از آنچه تصور شود از گمراهى مردم رنج مى‌بردند، به ايمان آنها عشق مى‌ورزيدند، از اينكه مى‌ديدند تشنه‌كامانى در كنار چشمه آب زلال نشسته‌اند و از تشنگى فرياد مى‌كشند ناراحت بودند، اشك مى‌ريختند، دعا مى‌كردند، شب و روز تلاش و كوشش‌