52- همان روز كه شما را (از قبرهايتان) فرا مى‌خواند، شما هم اجابت مى‌كنيد در حالى كه حمد او مى‌گوئيد و تصور مى‌كنيد تنها مدت كوتاهى (در جهان برزخ) درنگ كرديد.

تفسير: رستاخيز قطعى است‌

در آيات گذشته سخن از" توحيد" و مبارزه با شرك بود، اما در آيات مورد بحث سخن از" معاد" كه در همه جا مكمل مساله توحيد است به ميان آمده، و همانگونه كه سابقا هم گفته‌ايم اساسى‌ترين اعتقادات اسلامى را عقيده به مبدء و معاد تشكيل مى‌دهد و اعتقاد به اين دو اصل است كه انسان را از نظر عملى و اخلاقى تربيت مى‌كند، از آلودگى و گناه بازمى‌دارد و به انجام وظيفه دعوت مى‌كند، و او را در مسير تكامل به پيش مى‌برد، در اين آيات به سه سؤال و يا سه ايراد منكران معاد پاسخ گفته شده است:

نخست مى‌گويد:" آنها گفتند هنگامى كه ما به استخوانهايى تبديل شديم و اين استخوانها نيز پوسيده و متفرق شد، آيا باز آفرينش جديدى پيدا خواهيم كرد"؟! (وَ قالُوا أَ إِذا كُنَّا عِظاماً وَ رُفاتاً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِيداً) [1] آيا اصلا اين امكان دارد كه استخوانهاى پوسيده و متلاشى شده كه هر ذره‌اى از آن در كنارى افتاده است از نو جمع‌آورى شود سپس لباس حيات بر آن بپوشانند؟

استخوان پوسيده متلاشى شده كجا و يك انسان زنده و نيرومند و عاقل كجا؟

اين تعبير مانند بسيارى از تعبيرات ديگر قرآن در زمينه معاد نشان مى‌دهد كه پيامبر ص همواره در دعوت خود سخن از مساله" معاد جسمانى" مى‌گفت كه اين جسم بعد از متلاشى شدن بازمى‌گردد، و گرنه هر گاه سخن تنها از معاد روحانى‌

[1]" رفات" بر وزن كرات، به هر چيزى كه كهنه و پوسيده و متلاشى شود مى‌گويند.