" فرضيه تكامل انواع" سخن مى‌گويند نه قانون و اصل.

فرضيه تكامل و مساله خداشناسى‌

با اينكه بسيارى كوشش دارند ميان اين فرضيه و مساله خداشناسى يك نوع تضاد قائل شوند و شايد از يك نظر حق داشته باشند، چرا كه پيدايش عقيده داروينيسم جنگ شديدى ميان ارباب كليسا از يك سو، و طرفداران اين فرضيه از سوى ديگر به وجود آورد، و روى اين مساله در آن عصر به دلائل سياسى، اجتماعى كه اينجا جاى شرح آن نيست تبليغات وسيعى در گرفت كه داروينيسم با خداشناسى سازگار نمى‌باشد.

ولى امروز اين مساله براى ما روشن است كه اين دو با هم تضادى ندارند يعنى ما چه فرضيه تكامل را قبول كنيم و چه آن را بر اثر فقدان دليل رد نمائيم در هر دو صورت مى‌توانيم خداشناس باشيم.

فرضيه تكامل اگر فرضا هم ثابت شود، شكل يك قانون علمى كه از روى علت و معلول طبيعى پرده بر مى‌دارد به خود خواهد گرفت، و فرقى ميان اين رابطه علت و معلولى در عالم جانداران و ديگر موجودات نيست، آيا كشف علل طبيعى نزول باران و جزر و مد درياها و زلزله‌ها و مانند آن مانعى بر سر راه خداشناسى خواهد بود؟ مسلما نه، بنا بر اين كشف يك رابطه تكاملى در ميان انواع موجودات نيز هيچگونه مانعى در مسير شناخت خدا ايجاد نمى‌كند.

تنها كسانى كه تصور مى‌كردند كشف علل طبيعى با قبول وجود خدا منافات دارد مى‌توانند چنين سخنى را بگويند، ولى ما امروز به خوبى مى‌دانيم كه نه تنها كشف اين علل ضررى به توحيد نمى‌زند بلكه خود دلائل تازه‌اى از نظام آفرينش براى اثبات وجود خدا پيش پاى ما مى‌گذارد.

جالب اينكه خود داروين در برابر اتهام الحاد و بيدينى قد علم كرده، و در