دارد" [1] در حالى كه آيات فوق مى‌گويد: جهنم هفت در دارد، اين تفاوت اشاره به اين است كه هر چند درهاى ورود به بدبختى و عذاب فراوان باشد، ولى با اين حال درهاى وصول به سعادت و خوشبختى از آن افزونتر است (در ذيل آيه 23 سوره رعد نيز در اين زمينه صحبت كرديم).

4-" گل تيره" و" روح خدا".

جالب اينكه از اين آيات به خوبى استفاده مى‌شود كه انسان از دو چيز مختلف آفريده شده كه يكى در حد اعلاى عظمت، و ديگرى ظاهرا در حد ادنى از نظر ارزش.

جنبه مادى انسان را گل بد بوى تيره رنگ (لجن) تشكيل مى‌دهد، و جنبه معنوى او را چيزى كه به عنوان روح خدا از آن ياد شده است.

البته خدا نه جسم دارد و نه روح، و اضافه روح به خدا به اصطلاح" اضافه تشريفى" است و دليل بر اين است كه روحى بسيار پر عظمت در كالبد انسان دميده شده، همانگونه كه خانه كعبه را به خاطر عظمتش" بيت اللَّه" مى‌خوانند، و ماه مبارك رمضان را به خاطر بركتش" شهر اللَّه" (ماه خدا) مى‌نامند.

و به همين دليل قوس صعودى اين انسان آن قدر بالا است كه بجايى مى‌رسد كه جز خدا نبيند، و قوس نزوليش آن قدر پائين است كه از چهار پايان هم پائينتر خواهد شد (بَلْ هُمْ أَضَلُ‌) و اين فاصله زياد ميان" قوس صعودى" و" نزولى" خود دليل بر اهميت فوق العاده اين مخلوق است.

و نيز اين تركيب مخصوص دليل بر آن است كه عظمت مقام انسان به خاطر جنبه مادى او نيست، چرا كه اگر به جنبه ماديش باز گرديم لجنى بيش نمى‌باشد.

[1] خصال صدوق ابواب الثمانية.