و از آنجا كه قرار دادن شهيد و گواه، فرع بر اين است كه قبلا برنامه كامل و جامعى در اختيار افراد قرار داده شده باشد، بطورى كه حجت بر همگى تمام شود، تا به دنبال آن، مساله نظارت و مراقبت مفهوم صحيحى پيدا كند، لذا بلافاصله مى‌گويد:" و ما اين كتاب آسمانى (قرآن) را بر تو نازل كرديم كه بيان همه چيز در آن است" (وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ).

" هم هدايت است و هم رحمت، و هم مايه بشارت براى همه مسلمانان جهان" (وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمِينَ‌).

نكته‌ها:

1- قرآن بيانگر همه چيز است.

تفسير نمونه ؛ ج‌11 ؛ ص361

مهمترين مباحثى كه در آيات فوق به ميان آمده" تبيان كل شى‌ء" بودن قرآن است.

" تبيان" (به كسر" ت" يا فتح آن) معنى مصدرى دارد، يعنى بيان كردن‌ [1] و از اين تعبير با توجه به وسعت مفهوم" لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ" به خوبى مى‌توان استدلال كرد كه در قرآن، بيان همه چيز هست، ولى با توجه به اين نكته كه قرآن يك كتاب تربيت و انسانسازى است كه براى تكامل فرد و جامعه در همه جنبه‌هاى معنوى و مادى نازل شده است روشن مى‌شود كه منظور از همه چيز، تمام امورى است كه براى پيمودن اين راه لازم است، نه اينكه قرآن يك دائرة المعارف بزرگ است كه تمام جزئيات علوم رياضى و جغرافيايى و شيمى و فيزيك و گياه شناسى و مانند آن در آن آمده است، هر چند قرآن يك دعوت كلى به كسب‌

[1] آلوسى در" روح المعانى" از بعضى از ادباى عرب نقل مى‌كند كه تمام مصدرهايى كه بر وزن تفعال آمده همه به فتح" ت" مى‌باشد مگر دو لفظ" تبيان" و" تلقاء"، ضمنا بعضى اين كلمه را مصدر، و بعضى اسم مصدر دانسته‌اند.