طرف خدا است، و اگر يك لحظه نظر لطفش برگرفته شود همه اينها خاموش مى‌گردد.

او به هنگامى كه بر مركب سوار مى‌شود،" سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنا هذا" مى‌گويد (منزه است خداوندى كه اين را مسخر ما ساخت) او به هنگامى كه به نعمتى برسد، سرود توحيد را سر مى‌دهد و مى‌گويد: و ما بنا من نعمة فمنك:

" هر نعمتى داريم از تو است اى خدا" [1] و حتى هنگامى كه يك گام مهم اصلاحى همچون پيامبران در مسير نجات انسانها برمى‌دارد، مى‌گويد: وَ ما تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ‌:" موفقيت من تنها از ناحيه خدا است، بر او توكل كردم، و به سوى او باز مى‌گردم" (هود- 88).

ولى آنچه مسلم است در كنار همه اين بحثها، اساس و پايه كسب روزى، تلاش و فعاليت صحيح و مثبت و سازنده و دور از هر گونه افراط و تفريط است، و اما روزى‌هايى كه بدون تلاش به انسان مى‌رسد، جنبه فرعى دارد نه اساسى، و شايد به همين دليل، على ع در كلمات قصارش در درجه اول، روزى‌هايى را ذكر مى‌كند كه انسان به دنبال آن مى‌رود سپس آنها كه به دنبال انسان مى‌آيد:

يا بن آدم! الرزق رزقان رزق تطلبه و رزق يطلبك:

" اى فرزند آدم روزى دو گونه است يكى آن روزى كه تو به دنبال آن مى‌روى، و ديگرى آن روزى كه او به دنبال تو مى‌آيد" [2]

2- مواسات با ديگران‌

در آيات فوق اشاره‌اى به تنگ‌نظرى و بخل بسيارى از انسانها شده كه آنها حاضر نيستند از مواهب بيشترى كه در اختيار دارند به زير دستان خود

[1] اين جمله در تعقيبات نماز عصر در كتب دعا وارد شده است.

[2] نهج البلاغه كلمات قصار شماره 379.