شما درباره خود كه از قبل داشتيد (و اطاعت مرا همرديف اطاعت خدا قرار داديد) بيزار و كافرم، مسلما ستمكاران عذاب دردناكى دارند.

23- و آنها كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند به باغهاى بهشت داخل مى‌شوند، باغهايى كه نهرها از زير درختانش جارى است، جاودانه به اذن پروردگارشان در آن ميمانند، و تحيت آنها در آن سلام است.

تفسير: گفتگوى صريح شيطان و پيروانش‌

در چند آيه قبل اشاره‌اى به مجازات سخت و دردناك منحرفان لجوج و بى ايمان شده بود، آيات مورد بحث همين معنى را تعقيب و تكميل مى‌كند.

نخست مى‌گويد:" در روز قيامت همه به جباران و ظالمان و كافران اعم از تابع و متبوع، پيرو و پيشوا در پيشگاه خداوند ظاهر مى‌شوند" (وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعاً) [1] و در اين هنگام ضعفاء يعنى پيروان نادانى كه با تقليد كوركورانه، خود را به وادى ضلالت افكندند به مستكبرانى كه عامل گمراهى آنها بودند مى‌گويند:

" ما پيرو شما بوديم آيا ممكن است اكنون كه به خاطر رهبرى شما به اين همه عذاب و بلا گرفتار شده‌ايم، شما هم سهمى از عذابهاى ما را بپذيريد تا از ما تخفيف داده شود"؟ (فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ).

اما آنها بلا فاصله مى‌گويند" اگر خدا ما را به سوى نجات از اين كيفر

[1] بايد توجه داشت كه" برزوا" فعل ماضى است ولى در اينجا به معنى آينده است زيرا مسائل مربوط به قيامت آن چنان قطعى و تخلف ناپذير است كه در بسيارى از آيات قرآن با صيغه‌ى ماضى بيان شده است همانگونه كه فى المثل ما درباره كسى كه بيمار است و يقين داريم خواهد مرد مى‌گوئيم: فلان كس از دنيا رفت!