درك و فهم نخستين بار در دستگاه مغز آشكار مى‌شود، ولى عكس العمل مسائل عاطفى از قبيل محبت، عداوت، ترس، آرامش، شادى و غم در قلب انسان ظاهر مى‌گردد، بطورى كه بهنگام ايجاد اين امور بروشنى اثر آنها را در قلب خود احساس مى‌كنيم.

نتيجه اينكه اگر در قرآن مسائل عاطفى به قلب (همين عضو مخصوص) مسائل عقلى به قلب (به معنى عقل يا مغز) نسبت داده شده، دليل آن همان است كه گفته شد، و سخنى به گزاف نرفته است.

از همه اينها گذشته قلب به معنى عضو مخصوص نقش مهمى در حيات و بقاى انسان دارد، بطورى كه يك لحظه توقف آن با نابودى همراه است. بنا بر اين چه مانعى دارد كه فعليت‌هاى فكرى و عاطفى به آن نسبت داده شود.

- در آيه فوق مانند بسيارى ديگر از آيات قرآن، قلب و بصر به صورت جمع (قلوب و ابصار) آمده ولى" سمع" همه جا در قرآن به صورت مفرد ذكر شده است اين تفاوت حتما نكته‌اى دارد، نكته آن چيست؟

پاسخ: درست است كه كلمه" سمع" در قرآن همه جا بصورت مفرد آمده و بصورت جمع (اسماع) نيامده است ولى قلب و بصر گاهى بصورت جمع مانند آيه فوق و گاهى بصورت مفرد مانند آيه 23 سوره جاثيه آمده است: (وَ خَتَمَ عَلى‌ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى‌ بَصَرِهِ غِشاوَةً).

عالم بزرگوار مرحوم شيخ طوسى در تفسير" تبيان" از يكى از ادباى معروف چنين نقل مى‌كند كه: علت مفرد آمدن" سمع" ممكن است يكى از دو چيز باشد:

نخست: اينكه" سمع" گاهى بعنوان اسم جمع بكار ميرود و مى‌دانيم كه‌